ڤایروسی کۆرونا (کوڤید-19) چیە؟
ڤایروسی کۆرونا یێ نوی یێ ناڤدار ب(کوڤید-19)نەخوشیەکا ڤایروسی یە کو ئەندامێ هەناسێ دگریت و هاتیە دەست نیشانکرن ژلایێ رێکخراوا تەندروستی یا جیهانی ڤە کو ئەڤ جورە ڤایروسە پەتایەکا جیهانیە . ئەڤ ڤایروسە کاریگەریەکا جێواز لسەر هەر نەخوشەکی یا هەی ، پتریا خەلکی ب سڤکی د گریت بتایبەت زاروک و گەنجان . .بەلێ پا هندەک کەسان ژی ب گرانی دگریت دگەل 20٪ ژ ڤان کەسا پێدڤی چاڤدێریێ نە ل نەخوشخانێ دا
ڤایروسێ کورونا (کوڤید-19)جێوازیێ ناکەت د ناڤبەرا نەتەوان و رەگەزی و تەمەنی دا ، یا گرنگ ئەوە کو ترس نە کەڤیتە ناڤ هەڤال و خێزان و هەڤسیێن تە یان ئەندامیێن کومەلگەهێ دا . ب دلوڤانی سەرەدەریێ دگەل هەمی خەلکی بکە ل دەمێ تووشبونێ ب ڤێ نەخوشیێ و بێ دەنگ نەمینە ل دەمێ تەگوهلێبو کو هندەک کەس یێ ترسێ د ئێخنە ناڤ کومەلگەهێ دا.
زارەتا تەندروستی چەند رێنمایێن بەلاڤکرین ژبو خو پاراستنێ ژ ڤایروسێ کورونایێ (کوڤید-19)و رێگریکرنا پەلاڤبونا وێ ژ کەسەکی بو کەسەکێ دیتر ، ئەڤ رێنمایە کەمپان ژی بخوڤە دگرن
- رێک ناهێتە دان بو کەسێن دناڤ کەمپان دا بدەرکەڤن ، بتنێ د تەنگاڤیان دا نەبیت.
- سەرەدان بو ناڤ کەمپان قەدەغەیە ، ژبلی وان کەسێن دەستیری هەین وەک کارمەندێن دابینکرنا هاریکاریا .
- پێدڤیە چ خرڤەبونێت مەزن نە هێنە دروست کرن ، خو ل دەمێ دابەشکرنا هاریکاریان ژی دا.
- دائێخستنا دەرگەهێت قوتابخانا و سەنتەرێت کومەلگەهان .
ئەڤ رێنمایە ب شێوەیەکێ کاتینە ، و دبیت ئەڤ رێنمایە بهێنە گوهورین ل دیڤ هەبونا ئەڤێ نەخوشیێ ، بەس .بەردەوام هەمی سەنتەر و بنگەهێن تەندروستی د ڤەکرینە و دکاری دانە
پێدڤیە ئەز چ بکەم بو پاراستنا خو و کومەلگەها خو؟
هەمی دەما پاقژیا خو یا کەسی بپارێزە و ل بیرا تەبیت
- دەستێن خو ب بەردەوامی بشوو ب ئاڤێ و سابینێ یان ب پاقژکەرەکێ کحولی .
- دیراتیا ئێک میتر (3 پێنگاڤا) د ناڤبەرا خو و کەسێن دەوروبەرێن خو بهێلە ، بتایبەتی ئەگەر کەسەک ب بێهنژیت یان ب کوخیت ل نێزیکی تە
- دەستێت خو نەکە دەڤ و دفن و چاڤێت خو .
- ل دەمێ تو د بێهنژی یان د کوخی دەڤ و دفنێت خو ب ئەنیشکا خو داپوشکە یان دەسمالەکێ (کلینسەکێ) بکار بینە و پاشی پاڤێژە.
- ژ مال نە دەرکەڤە ئەگەر تە هەست ب نەخوشیێ کر .
بو پێزانینێت باوەرپێکری سەبارەت چەوانیا خو پاراستنێ ژ ڤایروسێ کورونا (کوڤید-19) سەرەدانا مالپەرێ فەرمی یێ رێکخراوا تەندروستیا جیهانی بکە:
https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses
پێدڤیە ئەز چ بکەم ئەگەر نیشانێت ڤایروسێ کورونایێ ل سەر من یان کەسەکێ دی دیار بون؟
ئەگەر نیشانێت ڤایروسێ کورونایێ ل سەر تە دیار بون ، وەک تایێ و کوخکا هشک و ماندیبونێ, پەیوەندیێ ب بەشێ تەنگاڤیا یێ خزمەتگوزاریێن تەندروستی بکە 122
ئەگەر تو هزر دکەی کو کەیسەکێ گومانلێکری یێ هەی لناڤ کومەلگەهێدا کو تووشی ڤایروسێ کورونایێ بویە.
- ئاگەهداریا بەشێ تەندروستی یێ کەمپێ بکە و دیراتیا دناڤبەرا خو و وان کەسانێن تووشبوین دا ب بهێلە کو ژ ئێک میتر کێمتر نەبیت.
ئەگەر تە تێکەلی دگەل کەسەکێ نیشانێن ڤایروسێ کورونایێ لسەر دیار کربیت:
- پەیوەندیێ برێکا تەلەفونێ ب بەشێ چاڤدێریا تەندروستی بکە ژ بو ئامادەکاریا بو وەرگرتنا تە
سەرەدەری دگەل خەموکیێ و دوودلیێ
ئاساییە ئەگەر هەست ب خەمێ و ترسێ و دوودلیێ و توورەبونێ بکەی د دەمێ تەنگاڤیان دا. بەلێ پا یا گرنگ ئەوە هێمنیێ بپارێزی و رەوشتێن باش بکار بینی ، وەکی:
- هەولبدە ژیانا تە یا تەندروست بیت، وەک خوارنێن تەندرست و نڤستنا باش و کرنا وەرزشێ و پەیوەندیێ بکە دگەل کەس وکارێن خو یێن تو حەژێ دکەی.
- خو دیر بێخە ژ جگارە کێشانێ و مادێن کحولی بوسەرەدەریێ دگەل هەستێت خو .
- ئەگەر تە گەلەک هەست ب ماندیبونێ کر، د گەل کارمەندێن تەندروستی یان شارەزایێن دەرونی باخڤە.
- خاندنا نوچەیان (اخبار) کێم بکە کو د بنە ئەگەرێ دوودلیێ ، بتنێ رێنمایێن ساخلەمیێ ژ لایەنێن باوەرپێکری وەرگرە. هەولبدە خو دیر کەی ژ گوتگوتکا و پێزانینێن خەلەت .
چەوا دێ پشتەڤانیا زاروکێن خو کەم؟ د بیت زاروک ب شێوەیەکێ جێواز سەرەدەریێ دگەل خەموکیێ بکەن . دبیت زاروک پتر د هەستیار بن بو ترسێ و دوودلیێ و نە ئارامیێ و توورەبونێ ، تا بگەهیتە رادەیەکی کو ب شەڤێ خو تەرکەن… هتد .
- بەردەوام پشتەڤانیا زاروکێن خو بکە و گوهداریا ترس و نە ئارامیا وان بکە ، پتر حەژێکرن و پویتەپێدانێ بدێ .
- زانیاریێن درست لسەر ڤی بارودوخی بدێ ، بو رون بکە کا چ رویددەت ، پێزانینێن درست بدێ لسەر خو پاراستنێ ژ ڤایروسێ کورونایێ ، بشێوەیەکی کو بگونجیت دگەل تێگەهشتنا وان لدیف تەمەنێ وان .
- بو روون و ئاشکەرا بکە دێ چ چێبیت ئەگەر ئەندامەکێ خێزانێ تووشی ڤایروسێ کورونایێ بوو.
ل دەمێ قەدەغەیا هاتن وچونێ دا ، راوێژکاریا تایبەتمەند یا راستەوخو دێ یا ل بەردەست بیت . ئەگەر ئەڤ چەندە د شیاندا نەبو راوێژکاری برێکا تەلەفونێ دێ هێتە ئەنجام دان .