پناهندگان افرادی هستند که به دلیل مناقشات یا آزار و اذیت به ناچار خانه‌های خود را ترک می‌کنند. در حقوق بین‌الملل تعریفی برای این افراد وجود دارد و آنها مورد حمایت هستند و نباید به محلی که زندگی و آزادیشان در خطر است بازگردانده شده یا اخراج شوند. ما در کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، بیش از نیم قرن است که به آنها کمک می کنیم.
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، ۸۰۰,۰۰۰ پناهنده در ایران زندگی می کنند که تعداد ۷۸۰,۰۰۰ نفر از آنها افغانستانی و۲۰,۰۰۰ نفر عراقی هستند. علاوه بر این، تخمین زده می شود که حدود ۲.1 میلیون افغانستانی فاقد مدرک و نزدیک به ۶۰۰,۰۰۰ دارنده گذرنامه افغانستان در ایران زندگی می کنند. از آغاز تحولات افغانستان در ماه اوت سال 2021 میلادی، تعداد افغانستانی‌هایی که به حمایت بین المللی نیاز دارند افزایش یافته است. بر اساس برآوردهای مختلف دولت، از زمان وخیم‌تر شدن اوضاع در افغانستان در سال 2021، تعداد 500،000 تا 1،000،000 افغانستانی خانه‌های خود را به مقصد ایران ترک کرده‌اند. افغانستانی‌هایی که به کمیساریا مراجعه می کنند به نیاز فوری به حمایت و کمک، به ویژه در زمینه مواد غذایی و سرپناه می‌پردازند.
جمهوری اسلامی ایران میزبان یکی از بزرگترین جمعیت‌های پناهنده شهری برای یکی از طولانی مدت ترین بازه زمانی در جهان است و به مدت چهار دهه مامنی برای پناهندگان بوده است. پس از گذشت چهل و دو سال از حمله شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی و موج‌های بعدی حاصل از آن مانند خشونت، بیجاشدگی از افغانستان، به عنوان طولانی ترین وضعیت پناهندگان تحت پوشش کمیساریا ادامه دارد. همواره نیز حدودپنج میلیون افغانستانی در خارج از کشورشان بیجا شده اند که از این تعداد ، ۹۰% توسط جمهوری اسلامی پاکستان و ایران میزبانی می‌شوند.
در ایران، به لطف سیاست های مترقی و فراگیر دولت، به پناهندگان امکان دسترسی به آموزش، بهداشت و فرصت‌های معیشتی داده شده است که نه تنها باعث بقای آنان شده بلکه به شکوفایی آنان نیز کمک می‌کند. تخمین زده می‌شود که ۹۶% از پناهندگان در ایران در شهرها و روستاها در کنار جامعه میزبان ایرانی زندگی می کنند، در حالی که ۴% آنها در ۲۰ مهمانشهر زندگی می کنند که توسط همتای دولتی اصلی کمیساریا، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اداره می‌شود .
پناهجویان تازه وارد افغانستانی عمدتاً در مناطق شهری سکونت دارند که توسط دیگر پناهندگان افغانستانی که از پیش‌تر در آن مناطق زندگی می‌کنند حمایت می شوند، در حالی که تعداد کمتری از این افراد تا زمانی که راه حل های بلند مدت برای سرپناه این افراد توسط دولت، کمیساریا و شرکای بشردوستانه بررسی می‌شوند به طور موقت در مراکز انتقال میزبانی می‌شوند.
دولت جمهوری اسلامی ایران مسئول ثبت و تعیین وضعیت پناهندگی است. وضعیت حقوقی پناهندگان توسط دو سند بین‌المللی تعریف شده است: کنوانسیون ۱۹۵۱مربوط به وضعیت پناهندگان و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷. جمهوری اسلامی ایران با شروطی بر ماده ۱۷ (اشتغال دستمزدی)، ماده ۲۳ (امداد عمومی)، ماده ۲۴ (قانون کار و تأمین اجتماعی) و ماده ۲۶ (آزادی جا به جایی) در ۲۸ ماه ژوئیه سال ۱۹۷۶ میلادی (برابر با ۶ مرداد ماه ۱۳۵۵) به کنوانسیون ۱۹۵۱ و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷ ملحق شد.
در نیمه اول سال 2022 میلادی، تنها 124 پناهنده به افغانستان و 1 پناهنده به عراق بازگشتند که با وخیم‌تر شدن شرایط امنیتی در افغانستان، این کاهش قابل توجه قابل توجیه است.
کمیساریا به رایزنی برای راه حل‌های بیشتر از طریق کشورهای ثالث برای پناهندگان افغانستانی ادامه می‌دهد. در حالی که در سال 2021 میلادی، کمیساریا در ایران هیچ سهمیه ای برای اسکان مجدد پناهندگان افغانستانی دریافت نکرد، در سال 2022 میلادی با توجه به نیازهای حمایتی فزاینده پناهندگان در ایران و وضعیت امنیتی در افغانستان، با شرکای اسکان مجدد و دولت ایران برای اسکان مجدد 3،000 پناهنده همکاری می کند.
در پایان سال 2021، تعداد کل افرادی که در سراسر جهان به دلیل مناقشات، خشونت، ترس از آزار و اذیت و نقض حقوق بشر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند، 89.3 میلیون نفر بود. این تعداد رقمی بیش از دو برابر 42.7 میلیون نفری است که تا یک دهه پیش به اجبار بیجا شده بودند و بیشترین تعداد از زمان جنگ جهانی دوم است.
حمایت از پناهندگان دارای جنبه‌های فراوانی است. این موارد شامل ایمنی از بازگشت به شرایط خطرناک، دسترسی به رویه‌های پناهندگی منصفانه و کارآمد و تدابیری برای حصول اطمینان از احترام به حقوق اولیه انسانی این افراد تا زمان رسیدن به راه حل بلند مدت می‌شود. کمیساریا برای تحقق تمامی این اهداف به‌صورت شبانه روزی تلاش می کند اما ما به تنهایی قادر به انجام این فعالیت نیستیم. پشتیبانی شما به ما کمک می کند تا به حمایت از جان میلیون‌ها انسان ادامه دهیم.