پناهندگان افرادی هستند که از درگیری یا آزار و شکنجه فرار میکنند. آنها در حقوق بین المللی تعریف شده و حمایت می‌شوند، نباید آنها را اخراج با یه شرایطی که زندگی و آزادی آنها در معرض خطر است برگرداند.
طبق آخرین آمار اعلام شده توسط دولت در ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ میلادی، که کماکان رایزنی ها در این خصوص ادامه دارد، ۸۰۰,۰۰۰ پناهنده در ایران زندگی می کنند که تعداد ۷۸۰,۰۰۰ نفر از آنها افغانستانی و۲۰,۰۰۰ نفر عراقی هستند. علاوه بر این، تخمین زده می شود که حدود ۲ میلیون افغانستانی فاقد مدرک و نزدیک به ۶۰۰,۰۰۰ دارنده گذرنامه افغانستان در ایران زندگی می کنند – انتظار می رود که تعداد قابل توجهی از این افراد همچنان به حمایت بین المللی احتیاج داشته باشند.
جمهوری اسلامی ایران میزبان یکی از بزرگترین جمعیت‌های پناهنده شهری برای طولانی مدت ترین بازه زمانی در جهان است و به مدت چهار دهه مامنی برای پناهندگان بوده است. پس از گذشت چهل سال از حمله شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی و موج‌های بعدی حاصل از آن مانند خشونت، بیجاشدگی از افغانستان، به عنوان طولانی ترین وضعیت پناهندگان تحت پوشش کمیساریا ادامه دارد. همواره نیز حدودپنج میلیون افغانستانی در خارج از کشورشان بیجا شده اند که از این تعداد ، ۹۰% توسط جمهوری اسلامی پاکستان و ایران میزبانی می‌شوند.
در ایران، به لطف سیاست های مترقی و فراگیر دولت، به پناهندگان امکان دسترسی به آموزش، بهداشت و معیشت داده شده است که نه تنها باعث بقای آنان شده بلکه به پیشرفتشان نیز کمک می‌کند. تخمین زده می شود که ۹۶% از پناهندگان در ایران در شهرها و روستاها در کنار جامعه میزبان ایرانی زندگی می کنند، در حالی که ۴% آنها در ۲۰ مهمانشهر زندگی می کنند که توسط همتای دولتی اصلی کمیساریا، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اداره می شود .
دولت جمهوری اسلامی ایران مسئول ثبت و تعیین وضعیت پناهندگی است. وضعیت حقوقی پناهندگان توسط دو سند بین المللی تعریف شده است: کنوانسیون ۱۹۵۱مربوط به وضعیت پناهندگان و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷. جمهوری اسلامی ایران با شروطی بر ماده ۱۷ (اشتغال دستمزدی)، ماده ۲۳ (امداد عمومی)، ماده ۲۴ (قانون کار و تأمین اجتماعی) و ماده ۲۶ (آزادی جا به جایی) در ۲۸ ماه ژوئیه سال ۱۹۷۶ میلادی (برابر با ۶ مرداد ماه ۱۳۵۵) به کنوانسیون ۱۹۵۱ و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷ ملحق شد.
در سال ۲۰۲۰ میلادی، تنها ۹۴۷ پناهنده به صورت داوطلبانه به افغانستان بازگشتند – که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹میلادی کاهش قابل توجهی است. دلیل این امر را می توان ادامه ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان و همچنین پاندمی طولانی مدت بیماری کووید-۱۹ دانست.
آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد همچنان به طرفداری از راه حل‌های بیشتر کشور سوم، برای پناهندگان افغانستانی ادامه می‌دهد. با این حال، در سال ۲۰۲۰ میلادی کمیساریا تنها برای ۱۲۰ پناهنده در ایران سهمیه اسکان مجدد دریافت کرد که کمترین میزان از زمان آغاز فعالیت اسکان مجدد پناهندگان در سال ۱۹۹۹ میلادی در ایران بود.
در سال ۲۰۱۹ میلادی، تعداد پناهندگان تحت حمایت کمیساریا در سراسر جهان به ۲۰.۴ میلیون نفر رسید. ۵.۶ میلیون پناهنده ثبت شده دیگر در حدود ۶۰ اردوگاه در سراسر خاورمیانه توسط آژانس امدادرسانی و کاریابی برای پناهندگان فلسطینی در خاور نزدیک، که در سال ۱۹۴۹ میلادی برای مراقبت از بیجاشدگان فلسطینی تأسیس شده است، نگهداری می‌شوند.
حمایت از پناهندگان دارای جنبه‌های زیادی است. این موارد شامل ایمنی از بازگشت به شرایط خطرناک، دسترسی به رویه‌های پناهندگی منصفانه و کارآمد و تدابیری برای اطمینان از مورد احترام قرار گرفتن حقوق اولیه انسانی آنها در حالی که راه حلی طولانی مدت به دست می‌آورند. آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد برای تحقق تمامی این اهداف بصورت شبانه روزی تلاش می کند اما ما به تنهایی قادر به انجام این کار نیستیم. پشتیبانی شما به ما کمک می کند تا به حمایت از جان میلیون ها انسان ادامه دهیم.