Winnaar UNHCR’s Nansen Refugee Award: Deze Colombiaanse vrouw wijdt haar leven aan het helpen van seksueel uitgebuite kinderen

Mayerlín Vergara Pérez slaapt met haar gsm op haar hoofdkussen.

Als directrice van een tehuis voor tientallen kinderen en tieners die overlevenden zijn van seksueel geweld en uitbuiting in Riochacha, op de oostelijke grens van Colombia met Venezuela, weet Maverlín nooit wanneer ze opgeroepen kan worden om een crisis op te lossen.

De kinderen die door Mayerlín opgevangen worden, maakten de meest ondenkbare trauma’s mee. Sommigen leefden op straat of werden gered uit bordelen en bars waar ze – soms door netwerken van mensensmokkelaars – gedwongen worden tot seksuele uitbuiting. Anderen werden uit door misbruik verscheurde families gehaald. Hun genezing is een lang en hobbelig proces.

“Seksueel geweld heeft hun vermogen om te dromen bijna vernietigd. Het stal hun glimlach en vulde hen met pijn, woede en angst,” zegt Mayerlín, een energieke 45-jarige vrouw bekend onder de bijnaam “Maye”. “De pijn is zo heftig en de emotionele leemte die ze voelen is zo diep geslagen, dat ze gewoonweg niet meer willen leven.”

De afgelopen 21 jaar maakte Maye het tot haar levensmissie om kinderen te helpen de pijn te boven te komen en zich te bevrijden van het juk van seksueel geweld.

Maye werkt voor de Colombiaanse ngo Fundación Renacer die sinds haar stichting 32 jaar geleden zo’n 22.000 kinderen en tieners ondersteund heeft. Tijdens haar carrière, die ze als een roeping beschouwt, stond Maye honderden van hen bij.

“Seksueel geweld heeft hun vermogen om te dromen bijna vernietigd”

Als een toegewijde christen, beantwoordde Maye eindeloze telefoons in het midden van de nacht, luisterde ze naar duizenden verhalen van gruwelijke ellende, loste ze talloze crisissen op en ging ze tientallen keren op uiterst risicovolle missie naar hotspots van seksuele uitbuiting en prostitutie. Ze heeft zich onvermoeid ingezet, sloeg vakanties en belangrijke mijlpalen met haar familie over en ontzegde zichzelf jarenlang een volwaardige nachtrust.

De laatste jaren gaf ze zich vrijwillig op om de leiding op zich te nemen voor de opening van een nieuw tehuis in La Guajira. Deze noordoostelijke grensregio van Colombia heeft te kampen met een piek aan seksuele uitbuiting van minderjarige vluchtelingen en migranten, die de aanhoudende politieke en economische crisis in buurland Venezuela ontvluchten. Tijdens het eerste jaar  bood dit tehuis een veilig, therapeutisch toevluchtsoord voor 75 kinderen en jongeren – sommigen amper 7 jaar oud.

Als erkenning voor haar werk voor deze uiterst kwetsbare groep, is Maye uitgeroepen tot de winnaar van de 2020 Nansen Refugee Award. Deze prestigieuze jaarlijkse prijs zet individuen in het zonnetje die door het vuur gaan om mensen op de vlucht en staatlozen te ondersteunen.

“Ze is onze Poolster,” zegt Tashana Ntuli, medewerker Bescherming bij UNHCR in Riochacha. “Maye gaat tot het uiterste om deze kinderen en hun rechten te beschermen.”

Maye kwam bijna toevallig terecht bij haar werk met jonge slachtoffers van seksueel geweld, nadat ze op een advertentie reageerde voor de functie van “nachtopvoeder” bij het tehuis in Barranquilla. De uitbater van deze stichting, Fundación Renacer (“Stichting Wedergeboorte”), is een non-profitorganisatie die in 1988 in Bogotá werd opgericht door psycholoog Luz Stella Cárdenas. Op papier was de toen 23-jarige Maye niet geschikt voor de functie. Als jongste telg van een boerengezin met vier kinderen aan de Caraïbische kust van Colombia, had ze haar lerarendiploma op de middelbare school al behaald, maar had nog geen universitaire studies kunnen aanvangen.

Toch verliep haar sollicitatiegesprek goed. De avond erop werd ze gevraagd om verslag uit te brengen over haar eerste nachtshift. Hier hield ze voor het eerst toezicht op tientallen kinderen en tieners die in het tehuis van de organisatie in Barranquila woonden. Toen wist ze het nog niet, maar ze was in dienst genomen om een enorm geliefd personeelslid te vervangen…. en de kinderen waren niet al te blij met deze verandering.

“Een van hen zei me, ‘je gaat dit niet aankunnen’, en iemand anders zei, ‘ik ga nooit tegen je praten’, of iets in die trant. Het kwam erop neer dat ze grove opmerkingen maakten om me voorgoed weg te jagen,” zegt Maye. Maar het kille onthaal door de kinderen had het tegengestelde effect. “Omdat ik verder keek dan de agressiviteit, het leed en de pijn in hun ogen, kon ik denk ik met hen communiceren. Ik wilde deel uitmaken van hun revalidatieproces.”

“Maye gaat tot het uiterste om deze kinderen en hun rechten te beschermen”

Maye werkte de daaropvolgende zeven jaar – haar twintiger jaren – in de nachtshift in het tehuis. Ze werd al snel een vaste waarde van Fundación Renacer, een van de meest geliefde medewerkers van de organisatie en iemand wiens empathie, geduld en luisterbereidheid haar in staat stelden een unieke band met de kinderen en tieners te smeden.  

“Ik zag haar als een adoptiemoeder… want ze was er altijd wanneer je haar nodig had,” zegt Jessica*, een dertig jaar oude ondernemer en moeder van twee. Jessica verbleef van haar 13 tot 16 jaar in het Barranquilatehuis, nadat ze vervreemde van haar moeder die haar dwong tot seksuele uitbuiting. “Ze luisterde oprecht naar ons en de manier waarop ze met ons omging was erg speciaal.”

Het tehuis van Fundación Renacer in Riohacha werd gesticht in het kielzog van een tweemaandenlange verkenningsmissie naar het grensgebied met Venezuela in 2018. Tijdens deze operatie identificeerde het team honderden kinderen die seksueel werden uitgebuit. Minstens de helft van hen waren vluchtelingen en migranten uit Venezuela. Sommigen hadden de reis naar Colombia gemaakt met hun familie, anderen alleen, en nog anderen waren verhandeld door criminele netwerken.

“Het was een absoluut kwellende situatie,” herinnert Maye zich. “Veel van de meisjes vertelden ons dat hun situatie, die maakte dat ze in extreme armoede op straat moesten leven, hen tot seksuele uitbuiting had gedwongen.”

De enige oplossing, concludeerde het team, was het openen van een nieuw tehuis in de regio.

“Ik herinner me dat mijn baas zei dat het openen van een huis ‘een inspanning van 200% vergt. Het is uitputtend in alle opzichten – fysiek, emotioneel en economisch”, herinnert Maye zich. “Toen vroeg ze, ‘wie wil het project leiden?’ en ik stak mijn hand op.”

De afgelopen jaren moesten zo’n vijf miljoen Venezolanen hun land verlaten, op de vlucht voor voedsel- en medicijntekorten, galopperende inflatie en wijdverbreide onveiligheid. Naar schatting 1,8 miljoen van hen zocht bescherming in buurland Colombia.

Momenteel verblijven er ongeveer veertig kinderen in het tehuis. Het heeft twee verdiepingen, omvat vier slaapzalen en is gebouwd rond een binnenplaats met twee hoge mangobomen. Ongeveer 80 procent van de jongeren in het huis zijn meisjes, onder wie velen tot de inheemse Wayúu- en Yukpagemeenschappen behoren, die zich uitstrekken over de grens tussen Colombia en Venezuela.

Een zorgvuldig dagschema vol met individuele therapie, groepssessies en educatieve activiteiten biedt de kinderen orde en structuur, terwijl ze ook de nodige tijd en ruimte krijgen om hun trauma te verwerken. Een team van meer dan een dozijn professionals –  waaronder leraren, een psycholoog, een maatschappelijk werker, een voedingsdeskundige en een advocaat – staan klaar om hen te helpen hun leven weer op te bouwen; een proces dat over het algemeen ongeveer anderhalf jaar in beslag neemt. De kinderen hervatten hun studie eenmaal ze hier klaar voor zijn. In de loop der jaren bouwden velen onder hen een succesvolle carrière uit.

“We hebben zoveel succesverhalen,” zegt Maye, stralend. “We hebben chef-koks, ontwerpers, verpleegkundigen, artsen en accountants.”

José de los Santos, een maatschappelijk werker bij het Colombiaanse Instituut voor Gezinswelzijn in La Guajira, plaatst kinderen uit families met seksuele uitbuiting bij Fundación Renacer. Hij zegt dat de kinderen een ware transformatie doormaken.

“Als ze uit het tehuis gaan, zijn het niet dezelfde kinderen als toen ze binnenkwamen,” zegt hij. “Ze vertrekken met een nieuw doel in hun leven, vol ambitie, hoop en liefde. Het is een echte verandering.”

De Nansen Refugee Award Prize wordt op 5 oktober tijdens een virtuele ceremonie uitgereikt door UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie.

• Bekijk ook de regionale winnaars van UNHCR’s Nansen Refugee Award

“Voor mij symboliseert deze prijs een kans voor jongens en meisjes,” zegt Maye, Ze voegt eraan dat ze hoopt dat het aantoont dat “het voor overlevenden van seksueel geweld mogelijk is om hun leven te veranderen en levensprojecten te ondernemen die positief zijn voor hen, hun families en voor de samenleving. Het kan.”

“Ik voel me zeer vereerd dat ik een rol in hun leven heb gespeeld,” zegt ze. “Ze zijn de echte helden van hun eigen verhalen. Ze leren ons zo veel en inspireren ons om dit werk te blijven doen.”

De Nansen Refugee Award is genoemd naar de Noorse poolontdekkingsreiziger en humanitair Fridtjof Nansen, de eerste VN Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen en Nobelprijswinnaar, die in 1921 door de Volkenbond werd benoemd. De prijs is bedoeld om een licht te werpen op zijn waarden van doorzettingsvermogen en inzet bij tegenslag.