Μια γυναίκα πρόσφυγας σχεδιάζει το μέλλον της

Έξι νεαρές Αφγανές κάθονται κάτω από μια ελιά έξω από το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στο Βαθύ της Σάμου και τα μολύβια τους έχουν πάρει φωτιά κάνοντας σχέδια σε μπλοκ ζωγραφικής. Σε κάθε σελίδα υπάρχει μια ανθρώπινη φιγούρα πάνω στην οποία σχεδιάζουν περίτεχνα φορέματα, φούστες και μπλούζες.

Κάθε λίγα λεπτά κοιτούν τη δημιουργία τους: χαρτιά για κατασκευές γεμίζουν με κόλλα αστραφτερή από χρυσόσκονη με κοχύλια, βότσαλα και φύλλα που μαζεύουν από τις κοντινές παραλίες και δάση, οτιδήποτε μπορεί να τους φέρει έμπνευση.

Μια 24χρονη Αφγανή πρόσφυγας που μεγάλωσε και σπούδασε σχέδιο μόδας στην Τεχεράνη στο Ιράν, η Suhaila Nabi Zadeh, είναι η δημιουργική δύναμη και εθελόντρια δασκάλα πίσω από τα μαθήματα σχεδίου.

«Τους μαθαίνω για την ιστορία της μόδας, για τα ρούχα και τις παραδόσεις μας, και άλλες παραδόσεις στη μόδα σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και όλα όσα τις συνδέουν», λέει η Suhaila. «Δε πιστεύω ότι υπάρχουν σύνορα στη μόδα. Κάθε ένας στη Δύση και την Ανατολή έχει τις δικές του πεποιθήσεις αλλά θα ήθελα να ενώσω αυτούς τους δύο κόσμους μέσω της μόδας».

Για τις νεαρές αυτές γυναίκες, το μάθημα αυτό είναι μια μικρή απόδραση από ένα αβέβαιο μέλλον στην Ευρώπη. Πολλοί από τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που βρίσκονται στα νησιά χρειάζεται να περιμένουν εκεί για αρκετούς μήνες πριν εξεταστούν οι υποθέσεις τους από τις Αρχές.

Οι Αφγανοί, ενώ αποτελούν μία από τις πιο συνήθεις εθνικότητες αιτούντων άσυλο που φτάνουν στις ελληνικές ακτές μέσω θαλάσσης, δεν είναι επιλέξιμοι για ορισμένα μέτρα αρωγής, όπως για παράδειγμα να συμμετέχουν στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του οποίου γίνεται κατανομή των αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη στο πλαίσιο της παροχής υποστήριξης στην Ελλάδα. Πολλοί θα παραμείνουν στη χώρα, όμως στο μεταξύ, όσοι παραμένουν στα νησιά ζουν σε κέντρα υποδοχής στα οποία είναι συχνά δύσκολη η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως το ζεστό νερό.

Πολλοί από τους Αφγανούς στην Ελλάδα προέρχονται από περιοχές της χώρας που τελούν υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν. Άλλοι, όπως η Suhaila, πέρασαν μεγάλο μέρος της ζωής τους στο Ιράν, χωρίς να μπορούν να γυρίσουν πίσω στο Αφγανιστάν λόγω των παρατεταμένων συρράξεων και της αστάθειας.

Μεγαλώνοντας στη Τεχεράνη, η Suhaila περνούσε πολλά απογεύματα στο μαγαζί μιας ντόπιας Ιρανής μοδίστρας, μαγεμένη από τον χαρακτηριστικό ήχο της ραπτομηχανής και από τις λεπτές βελονιές, γεμάτες ακρίβεια που γίνονταν με το χέρι. Ο αγαπημένος της σχεδιαστής ήταν ο αείμνηστος Alexander McQueen. «Κάθε συλλογή του ήταν τελείως διαφορετική», λέει.

Όταν επέστρεψε μαζί με τη μητέρα της στην πρωτεύουσα Καμπούλ του Αφγανιστάν, δεχόταν απειλές λόγω του στυλ των ρούχων της και επειδή εκφραζόταν ανοιχτά για τη σημασία που έχει η εκπαίδευση των γυναικών. «Ήμουν αναγκασμένη να αφήσω πίσω τη πατρίδα μου, ώστε να μπορέσω να βρω ένα ασφαλές μέρος να ζήσω», λέει η Suhaila. «Δεν ήταν δύσκολο μόνο από ψυχολογικής άποψης, φοβόμουν πραγματικά για τη ζωή μου».

Την άνοιξη του 2016, ξεκίνησε μαζί με τη μητέρα της το ταξίδι προς την Ευρώπη που κράτησε ένα μήνα. Έφτασαν με φουσκωτή βάρκα στη Σάμο τον Απρίλιο και από αυτό το τόσο τραυματικό ταξίδι η μητέρα της Suhaila υποφέρει ακόμα από πολλές ασθένειες.

Στην προσπάθειά της να επωφεληθεί όσο το δυνατόν περισσότερο από την παραμονή της στην Ελλάδα, η Suhaila ξεκίνησε να διδάσκει σχέδιο μόδας. «Ερχόταν σε έναν-έναν από τους οικίσκους μας, μας έφερνε μολύβια και χαρτιά και μας έδειχνε ότι μπορούσαμε να το κάνουμε», λέει η 14χρονη Sara Safi, μια Αφγανή πρόσφυγας. Αρκετές από τις νεαρές γυναίκες έκαναν μεγάλες προσπάθειες να πείσουν τους γονείς και τους συζύγους τους να τους αφήσουν να παρακολουθήσουν το μάθημα. Στο Αφγανιστάν, σπάνια έβγαιναν από το σπίτι, πάρα μόνο για να πάνε στο σχολείο.

Η Suhaila άρχισε να τους μαθαίνει βασικές τεχνικές σχεδίου, όπως αναλογικότητα και σκίαση. Κατόπιν άρχισαν να μαθαίνουν διαφορετικά στυλ ρούχων και διάφορα σχέδια.

Ωστόσο, αυτό που πέτυχε η Suhaila δεν έχει να κάνει μόνο με τη μόδα. Πέτυχε κάτι πολύ πιο σπουδαίο. «Στην πραγματικότητα ενθαρρύνει τις γυναίκες να ακολουθήσουν τα όνειρά τους, να πιστεύουν στις δυνατότητές τους και να σχεδιάζουν οι ίδιες το μέλλον τους εκατοστό-εκατοστό, ακριβώς όπως τα ρούχα τους», λέει η Rose de Jong, επικεφαλής του γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Σάμο.

Η Suhaila ονειρεύεται να ιδρύσει μια εταιρία που θα πουλάει ρούχα από γυναίκες για γυναίκες. «Κάθε καλλιτέχνης θέλει να είναι ελεύθερος», λέει. «Θέλω να είμαι σε ένα μέρος όπου θα νιώθω ελεύθερη και θα έχω την ελευθερία να δημιουργώ».

Στο μεταξύ, η Suhaila μπορεί να έχει έρθει ένα βήμα πιο κοντά στο όνειρό της – έφυγε από τη Σάμο για την ενδοχώρα στο πλαίσιο των μεταφορών που στηρίζει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες προκειμένου να μειωθεί ο υπερσυνωστισμός στους χώρους φιλοξενίας στα νησιά. Από τον Ιούνιο του 2016, πάνω από 10.000 άνθρωποι έχουν φύγει από τα νησιά στο πλαίσιο των επίσημων μεταφορών, από τους οποίους πάνω από 6.000 έχουν μεταφερθεί με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας.

Η Suhaila τώρα περιμένει για το επόμενο βήμα – για την νόμιμη επανένωσή της με τον αδερφό της και τον πατέρα της που ζουν στην Ελβετία.

Η νεαρή σχεδιάστρια μόδας με ένα από τα σχέδιά της. Χρειάστηκε να πείσει μία-μία τις γυναίκες και τα κορίτσια πρόσφυγες στο Βαθύ να παρακολουθήσουν τα μαθήματά της, παρακινώντας τες ουσιαστικά να πιστέψουν στις δυνατότητές τους. © Achilleas Zavallis

Τα μολύβια έχουν πάρει φωτιά. Οι έξι νεαρές Αφγανές, με τη βοήθεια της εθελόντριας δασκάλας τους, σχεδιάζουν περίτεχνα ρούχα με ό,τι μπορεί να τις εμπνεύσει στη Σάμο, όσο περιμένουν να εξεταστούν οι υποθέσεις τους από τις Αρχές. © Achilleas Zavallis