Onkruid wordt omgezet in energie in Ethiopië

Toen Asha Abdikadir Ahmed kookte met brandhout, was haar restaurant gevuld met rookwolken. Maar nu, als ze een briket op het vuur gooit, brandt de briket zonder rookvorming en dat gedurende de hele voormiddag.

“Dit is beter dan het brandhout dat ik vroeger gebruikte. Het is goedkoper en efficiënter”, zegt Asha, 42, die sinds 2011 haar eigen restaurant runt in Bur Amino, een kamp voor Somalische vluchtelingen in het zuiden van Ethiopië.

Terwijl ze saus giet over spaghetti van een klant, legt Asha uit dat, in plaats van 150 Ethiopische birr (ongeveer 5 dollar) per dag te betalen voor een bundel hout, twee briketten die elk vijf birr (US$0,20) kosten haar de hele dag van vuur kunnen voorzien.

De afgelopen maanden heeft Asha de briketten gekocht van een initiatief van meer dan 70 Somalische vluchtelingen en lokale Ethiopische vrouwen, dat van prosopis juliflora – een beruchte invasieve, stekelige boom – een energiebron maakt dat verschillende voordelen voor de economie en het milieu heeft.

De prosopis, afkomstig uit Zuid- en Midden-Amerika, werd in de 20e eeuw in heel Afrika geplant en werd in eerste instantie verwelkomd voor het leveren van brandhout om te koken, hout voor huizen en hekken voor het vee, schaduw tegen de brandende zon, en een bescherming tegen bodemerosie.

Maar doordat de plant tot wel 15 meter hoog kan groeien, heeft het de kwalijke reputatie verworven dat het akkerbouwgrond overneemt en een bedreiging vormt voor de inkomens van de boeren en herders. Dieren worden ziek of sterven door het eten van zijn peulen en kunnen zich verwonden aan zijn lange, scherpe doornen, terwijl de diepe wortels van de boom water opzuigen in de reeds dorre gebieden.

“De nadelen zijn te groot. Waar een prosopisboom is, kan er niets anders zijn. Hij neemt al het water op en droogt de bodem uit”, zegt Moge Abdi Omar, de projectcoördinator van Women and Pastoralist Youth Organization, Wa-PYDO, die het initiatief in 2017 met steun van de IKEA Foundation heeft opgericht.

De Bur Amino coöperatie koopt prosopis van een andere coöperatie die de boom in Dollo Ado op de grens met Somalië omhakt. De vrouwen strippen samen de schors van de boom om langzaam brandende, rookvrije briketten te maken die ze aan klanten als Asha kunnen verkopen. De restjes worden verkocht als brandhout om mee te koken.

Ethiopië vangt meer dan 700.000 vluchtelingen op. Voldoen aan de energiebehoeften van de vluchtelingen die in het kamp van Bur Amino en elders verblijven, blijft een grote uitdaging.

Ten minste vier op vijf mensen op de vlucht over de hele wereld zijn afhankelijk van hout om te koken en te verwarmen. Dit leidt niet alleen tot ontbossing en aantasting van het milieu, maar kan ook leiden tot spanningen tussen vluchtelingen en gastgemeenschappen die ook afhankelijk zijn van hout als brandstof.

Bovendien dwingt de toenemende ontbossing vluchtelingenvrouwen en -meisjes vaak om steeds verder te lopen om brandhout te vinden, waardoor ze het risico lopen om verkracht of aangevallen te worden terwijl ze uren alleen reizen.

“Vroeger moesten we zeven of acht kilometer lopen. Er waren toen meer gevaren”, zei de 26-jarige Saredo Abdi, die lid is van de Bur Amino coöperatie.

Naast het leveren van een schonere brandstof, heeft het project volgens Moge  drie duidelijke voordelen.

“Aangezien we werken aan het levensonderhoud, krijgen de vluchtelingen mogelijk een inkomen en een baan. Ten tweede, kan het mogelijke problemen met de gastgemeenschap oplossen en ten derde, helpt het beschermingskwesties en gendergerelateerd geweld aan te pakken,” voegt Moge toe.

De steun van de IKEA Foundation waarop dit initiatief heeft kunnen rekenen, illustreert hoe een bredere aanpak van vluchtelingensituaties kan leiden tot een grotere zelfredzaamheid van de vluchtelingen en steun aan de gastgemeenschappen.

Dergelijke voorbeelden van strategische partnerschappen en solidariteit werden voorgesteld op het Global Refugee Forum – een bijeenkomst op hoog niveau die eind 2019 in Genève plaatsvond.