Sıra Onda: UNHCR’nin yayımladığı rapor mülteci kız çocuklarının eğitimde karşılaştığı büyük zorlukları ortaya koyuyor
Mbera mülteci kampındaki altı ilköğretim okulundan birinde öğretmenlerinin dikkatini çekmek için birbirleriyle yarışan çocuklar. Sırayla tahtaya kalkıp arkadaşlarının önünde bir metin okuyacaklar. Bu alıştırma, öğrencilerin toplum önünde becerilerini sergileyerek özgüven kazanmalarını sağlarken bütün sınıfın da bilgiyi ezberlemesine yardımcı oluyor. © UNHCR/Helena Pes
BM Mülteci Örgütü UNHCR’nin yeni yayımladığı “Sıra Onda” başlıklı rapor, okul çağındaki mülteci nüfusunun yarısını oluşturan kız çocuklarının ortaöğretime kaydolma oranının erkek akranlarının yaklaşık yarısı düzeyinde olduğunu gösteriyor.
Eğitime erişim, temel bir insan hakkı. Ancak dünyada giderek artan mülteci nüfusu düşünüldüğünde, eğitim milyonlarca kadın ve kız çocuğu için gerçekten uzak bir hedef.
Mülteci olmayan akranlarına kıyasla, dünya genelinde mülteci çocukların okul kapılarından içeriye girmeleri çok daha zor. Mülteci kız çocuklarının bir sınıfta kendilerine bir yer bulmalarını ve bu yeri korumaları ise çok daha zor. Mülteci kız çocukları büyüdükçe daha fazla ötekileştirilmeyle karşılaşmakta ve ortaöğretim kurumlarındaki toplumsal cinsiyet eşitsizliği uçurumu da büyümekte.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi yaptığı açıklamada: “Artık uluslararası toplumun, mülteci kız çocukları ve kadınların eğitimden uzak tutulması şeklinde gerçekleşen adaletsizliğin farkına varması gerekiyor. Elde edilen veriler tüm dünya için bir uyandırma servisi etkisi yapmalı ve herkesi ‘Sıra Onda’ demeye davet ediyorum.” dedi.
UNHCR’nin yayımladığı rapor, sosyal ve kültürel geleneklerin okula devam konusunda erkek çocuklarının kız çocuklarına göre genellikle önceliklendirilmesi sonucu doğurduğunu gösteriyor. Tuvaletlerin ve menstrüal dönemde kullanılan hijyen ürünlerinin yetersizliği gibi durumlar, mülteci kız çocuklarının okullara erişimine engel oluşturabilmekte. Bunun yanında kitap, okul kıyafeti ve okula ulaşım maliyetleri de mülteci aileleri zorlayabilmekte.
Yüksek Komiser Grandi sözlerine, “Mülteci kız çocuklarının okula gitme çabalarında yaşadıkları zorluklara çözümler üretmek için, milli eğitim bakanlıklarından öğretmen yetiştirme kurumlarına bütün aktörlerin toplum içinde ve sınıflarda gereken adımları atması gerekiyor. Önümüzde aşılması gereken zorlu engeller var. Gidişatın yönünü değiştirmek için uluslararası topluma çağrıda bulunuyoruz.” diyerek devam etti.
UNHCR’nin raporunda daha fazla mülteci kız çocuğunun nitelikli bir eğitim alabilmesi için uygulanabilecek ve etkili olacak çeşitli politika ve uygulamalara vurguda bulunuluyor.
Yetişkin mülteciler çalışıp ailelerine destek olabildikleri takdirde, çocuklarının eğitimlerine devam edebilmeleri daha mümkün hâle geliyor.
Okulun çok uzak olması ya da okul yolunun çok tehlikeli olması, hiçbir kız çocuğunun okula gitmemesi için bir gerekçe olmamalı. Mülteci kız çocuklarının okul yolunda tacize, cinsel saldırılara ve kaçırılma vakalarına karşı daha iyi korunması gerekmekte.
En iyi uygulamaları benimsemeleri ve kız çocuklarını sınıflarda olmaktan vazgeçiren davranışlara karşı korumaları için, hem ev sahibi toplumda hem de mülteci topluluklarından daha fazla kadın öğretmenin işe alınması ve eğitilmesi de acil bir ihtiyaç.
Rapor aynı zamanda mülteci kız çocukları için nitelikli eğitimin koruyucu bir özellik taşıdığının altını çiziyor. Eğitim; sömürüye, cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddete, genç yaşta hamileliğe ve çocuk yaşta evliliğe maruz kalma olasılığını azaltıyor. Ayrıca tüm kadınların ilköğretim düzeyinde eğitim alması; ishal, sıtma ve zatürree kaynaklı çocuk ölümlerinin azalacağı anlamına geliyor.
Eğitim, aynı zamanda kız çocuklarını güçlendiriyor. Kız çocukları okullarında ilerledikçe; liderlik, girişimcilik, kendi kendine yeterlilik ve zorluklarla başa çıkma becerileri de gelişiyor.
Raporda yer alan kişiler, eğitimin bu faydalarını açıkça gösteriyor. Mahama mülteci kampının hemen dışında bulunan Paysannat L Okulu’nda birbirleriyle yan yana eğitim görüp arkadaşlık kuran Burundili ve Ruandalı gençler ve akşamlarını Myanmar’daki şiddetten kaçıp gelenlere eğitim vermek için adayan Arakanlı öğretmen bunun en somut örneği.
Yüksek Komiser Grandi Grandi açıklamasına şöyle devam ediyor: “Mülteci kız çocuklarının eğitim ihtiyacını görmezden gelmeye devam edersek, bunun sonuçlarını nesiller boyunca yaşayacağımız aşikâr. Artık mülteci kız çocuklarının eğitimine öncelik verme zamanı geldi!”.
Dünya genelindeki %91’lik orana kıyasla, mülteci çocukların yalnızca %61’inin ilköğretime erişimi bulunuyor. Ortaöğretimde ise, dünya çapındaki oran %84 iken, mülteci gençlerin sadece %23’ü okula gidiyor.