UNHCR’nin yayınladığı rapora göre, dünyada mültecilerin okula erişememe olasılığı küresel ortalamaya oranla beş kat daha fazladır. %90’ın üzerindeki küresel ortalamaya kıyasla, mülteci çocukların yalnızca %50’sinin ilköğretime erişimi bulunmaktadır.
Yaş ilerledikçe bu açık giderek artmaktadır; %84’lük küresel ortalamaya kıyasla, ergenlik çağındaki mültecilerin yalnızca %22’si ortaöğretime devam etmektedir. Yükseköğrenimde ise, küresel ortalama %34 iken mültecilerin %1’inden azı üniversiteye gitmektedir.
Eğitim hakkı, 1989 Çocuk Hakları Sözleşmesi ve 1951 Mülteci Sözleşmesi’nde güvence altına alınmış temel bir insan hakkıdır. Aynı zamanda, UNHCR’deki çalışmalarımızın da hayati bir parçasıdır.
Eğitim alma şansına kavuşamadıkları sürece bir neslin tamamı risk altındadır.
Yerinden edilme durumlarında eğitim kritik önem taşımaktadır. Eğitim, sosyal uyumu geliştirebileceği gibi hayat kurtaran bilgilere erişim sağlar, psikososyal ihtiyaçları karşılar ve en çok ihtiyaç duyan kişilere güvenli ve istikrarlı bir ortam sunar. Ayrıca, insanlara topluluklarını yeniden inşa etmelerinde, üretken ve bir amaca hizmet eden hayatlar sürmelerinde yardımcı olur.
Türkiye’deki ulusal mevzuat, aileleri uluslararası koruma talebinde bulunmuş çocuklar dâhil olmak üzere, tüm çocukların eğitim alma hakkını desteklemektedir. Devlet okulları ücretsizdir ve tüm mülteci çocukların bu okullara gitme hakkı vardır. UNHCR, ortak kuruluşlarıyla oluşturduğu ağ üzerinden yaptığı çalışmalarla mültecilerin bu haklar hakkında bilgi sahibi olmalarını, çocuklarını okula kaydettirmek için izlemeleri gereken prosedürlere ilişkin yardım almalarını ve mevcut mali yardım programlarından faydalanmalarını sağlamaktadır. UNHCR, mülteci çocukların Türk okullarına kaydedilmeleriyle ilgili çalışmalarda destekleyici ve tamamlayıcı bir rol oynamak üzere Milli Eğitim Bakanlığı ile yakın işbirliği ve UNICEF ile koordinasyon içerisinde çalışmaktadır. Türkçe yeterlilik akademik başarı için kilit önem taşıdığından, UNHCR Bakanlık ile çalışmalar yürüterek çocukların Türkçe öğrenme konusunda ek yardım almalarını sağlamaktadır.
Mülteci gençlerin ve genç yetişkinlerin, yüksek beceri gerektiren mesleklerde çalışmaları ve içinde yaşadıkları toplumlara büyük katkılar sağlayabilmeleri için eğitim programlarına erişimlerinin olması gereklidir. UNHCR, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ile yaptığı işbirliği aracılığıyla, lise mezunu öğrencilere üniversitelere bağlı özel dil eğitim enstitülerinin verdiği, yoğunlaştırılmış Türkçe dil programlarına katılma fırsatı sunmaktadır; bu sayede, Türkçe bilgisi olmayan veya çok sınırlı olan öğrenciler üniversite programlarına kabul için gereken yeterlilik düzeyine ulaşabilmektedirler.
Buna ek olarak, mülteci öğrencilere Türk üniversitelerinde öğretim görmeleri için tam burslar da verilmektedir. Bu burslar, lisans derecesi elde etmeye yönelik akademik öğrenim süresinin tamamını kapsamaktadır ve öğrencilerin geçim giderlerini ve akranları ile bir araya gelerek destek ağları kurmalarını sağlayan faaliyetleri karşılayacak şekilde aylık ödemeleri kapsamaktadır. Türkiye, programın başladığı 2014 yılından beri verilen toplam 800 burs ile en büyük DAFI programına (UNHCR’nin dünya genelinde sunduğu burs programı) da ev sahipliğini yapmaktadır. Suriye dışındaki ülkelerden gelen mültecilerin üniversitelere yabancı öğrenci eğitim harcı ödemeleri gerektiği için, UNHCR lisans ve lisansüstü programlara kabul edilen veya hâlihazırda üniversite programlarına kayıtlı olan mülteci öğrenciler için bir nakit hibe programını hayata geçirecektir.
İnsanların içinde yaşadıkları topluluklarda diğerleriyle etkili bir şekilde iletişim kurma becerisi mültecilerin korunmasına ciddi ölçüde katkıda bulunmaktadır ve insanların onurlu bir hayat sürmelerine, hizmetlere erişmelerine ve çevrelerindeki kişilerle sosyal etkileşimde bulunmalarına yardımcı olmaktadır. Bu sebeple, UNHCR Halk Eğitim Merkezleri ağı aracılığıyla yetişkinlere sunulan ücretsiz dil kurslarının artırılması için Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Yetişkinler de işgücü piyasasına girmek üzere hazırlanmak veya gelir kazanmak ve kendi kendine yeterliliklerini artırmak üzere bu Merkezler tarafından verilen beceri kazandırma kurslarına katılabilmektedirler.