Historia UNHCR | Globalna organizacja humanitarna o skromnych początkach

Główna agenda ONZ zajmująca się uchodźcami powstała w skutek wydarzeń II wojny światowej w celu pomocy Europejczykom wysiedlonym w wyniku konfliktów w krajach, w których ubiegali się o azyl. Ustanowiona 14 grudnia 1950 r., agencja miała pierwotnie przyznany trzyletni mandat na realizację określonych zadań, po upływie którego miała zostać rozwiązana. 

Jednak problem wysiedleń nie zniknął. W 1956 roku UNHCR stanął przed pierwszym poważnym wyzwaniem wymagającym natychmiastowego podjęcia działań, to jest napływem uchodźców, gdy siły sowieckie stłumiły rewolucję na Węgrzech. Wszelkie oczekiwania, że UNHCR stanie się zbędny już nigdy się nie pojawiły. 

W kolejnych latach wysiedlenia stały się trwałym ogólnoświatowym zjawiskiem. W latach 60-tych XX wieku dekolonizacja Afryki doprowadziła do pierwszej fali uchodźców z tego kontynencie – wymagającej interwencji UNHCR. W latach 70-tych i 80-tych XX wieku UNHCR musiał interweniować wobec wysiedleń w Azji i Ameryce Łacińskiej. Pod koniec XX wieku, pojawiły się nowe fale kryzysów uchodźczych w Afryce. Historia zatoczyła koło. W Europie miały miejsce nowe fale uchodźców w następstwie wojen na Bałkanach.

Początek XXI wieku to pomoc UNHCR przy największych kryzysach uchodźczych na kontynencie afrykańskim, w krajach takich jak Demokratyczna Republika Konga i Somalia oraz w Azji, a zwłaszcza w trwającym ponad 30 lat kryzysie uchodźczym w Afganistanie. W tym samym czasie, UNHCR zostało poproszone o wykorzystanie swojej wiedzy, aby pomóc również osobom wysiedlonym w wyniku konfliktów. Agencja, choć może w mniej spektakularny sposób, rozszerzyła swoje działania o udzielanie pomocy bezpaństwowcom, często przeoczanej grupie zagrożonych ludzi, którym odmawia się podstawowych praw z powodu braku obywatelstwa. W niektórych częściach świata, takich jak Afryka i Ameryka Łacińska, pierwotna działalność UNHCR z 1951 roku została wzmocniona przez porozumienia w sprawie regionalnych instrumentów ochrony prawnej.

W 1954 roku główna agenda ONZ zajmująca się uchodźcami została nagrodzona Pokojową Nagrodą Nobla za przełomowe działanie w dziedzinie pomocy uchodźcom w Europie. Ćwierć wieku później, w 1981 roku UNHCR otrzymało tę nagrodę ponownie za globalną pomoc uchodźcom mimo politycznych przeszkód stojących przed organizacją.

Liczba pracowników UNHCR z zaledwie 34 zatrudnionych w roku założenia, rozrosła się do około 7680 pracowników krajowych i międzynarodowych, z których większość pracuje w terenie. Agencja jest obecna w ponad 125 krajach, a jej pracownicy w 414 biurach – w większości o charakterze lokalnym i terenowym. Obecnie UNHCR zajmuje się 34 mln osób: 10,5 mln uchodźców, 14,7 mln osób wewnętrznie przesiedlonych, 3,1 mln osób powracających, 3,5 mln bezpaństwowców oraz 837 tysiącami osób ubiegających się o status uchodźcy. Budżet UNHCR wzrósł z 300 tysięcy USD w pierwszym roku do ponad 3,59 miliarda USD w roku 2012.

W grudniu 2003 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ w końcu zniosło wymóg odnawiania przez agencję mandatu co kilka lat. W 2010 r. UNHCR obchodziło swoje 60. urodziny ze świadomością, że rychłe rozwiązanie wszystkich problemów humanitarnych jest wciąż mało prawdopodobne.