THENSPLUS ∙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Καθώς η Ελλάδα παλεύει να τα βγάλει πέρα με έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό μεταναστών, πολλοί εκ των οποίων προέρχονται από χώρες που μαστίζονται από τον πόλεμο, ο Περιφερειακός Αντιπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) σε συνέντευξή του στην Athens Plus στις 24 Ιουλίου 2009 ανέφερε ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά για την προστασία των ανθρώπων που τρέπονται σε φυγή λόγω δίωξης.

Ο Λόρενς Γιόλλες μίλησε στην Athens Plus μία εβδομάδα αφότου η Ύπατη Αρμοστεία αποφάσισε να διακόψει τη συμμετοχή της στη διαδικασία εξέτασης των περισσότερων από 30.000 αιτημάτων ασύλου που εκκρεμούν, εκφράζοντας την επιφύλαξή της για τις νέες ρυθμίσεις, οι οποίες θέτουν τη διαδικασία ασύλου υπό την ευθύνη της αστυνομίας.

Αναγνωρίζοντας το βάρος που επωμίζεται η Ελλάδα λόγω της θέσης της στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Ολλανδός αξιωματούχος είπε ότι οι ελληνικές αρχές θα μπορούσαν να μάθουν από τα παραδείγματα άλλων Μεσογειακών χωρών, οι οποίες δέχονται παρόμοιες πιέσεις και έχουν καταφέρει να εγκαθιδρύσουν δίκαια και αποτελεσματικά συστήματα ασύλου.

Η Ύπατη Αρμοστεία ανακοίνωσε ότι θα διακόψει τη συμμετοχή της στη διαδικασία εξέτασης των χιλιάδων αιτήσεων ασύλου που έχει δεχτεί η Ελλάδα, λόγω της ανησυχίας της ότι το νέο Προεδρικό Διάταγμα θέτει σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα και την αμεροληψία του συστήματος. Θα μπορούσατε να μας πείτε περισσότερα για τις επιφυλάξεις της Υ.Α.;

Είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε τους μετανάστες από τους αιτούντες άσυλο, οι οποίοι συνθέτουν τα μεικτά μεταναστευτικά ρεύματα. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει κάνει μια σειρά από προτάσεις στις Αρχές για τη βελτίωση του συστήματος. Δυστυχώς, η διαδικασία ασύλου, έτσι όπως προτείνεται μέσα από το νέο Διάταγμα, κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση από τις συστάσεις μας σε πολλά θέματα. Η Ύπατη Αρμοστεία ανησυχεί πως η παρούσα διαδικασία ασύλου και η αποκέντρωσή της σε περισσότερες από 50 αστυνομικές διευθύνσεις ανά την επικράτεια δεν εγγυάται ότι οι αξιωματούχοι που εξετάζουν τα αιτήματα ασύλου είναι επαρκώς καταρτισμένοι. Άλλη μια ανησυχία μας είναι η κατάργηση της επιτροπής προσφυγών, που σημαίνει ότι  δεν θα υπάρχει στην ουσία «πραγματική προσφυγή» κατά μιας αρνητικής απόφασης.

Σύμφωνα με το νέο διάταγμα, υπεύθυνη για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου θα είναι ουσιαστικά η Ελληνική Αστυνομία. Αυτό είναι κάτι που ανησυχεί την Υ.Α.;

Η Αστυνομία, η οποία αντιμετωπίζει καθημερινά ζητήματα μεταναστευτικού ελέγχου, κρατήσεων, απελάσεων και ασκεί την επιβολή του νόμου, δεν είναι το κατάλληλο σώμα για να ασχοληθεί με την εξέταση αιτημάτων ασύλου.

Ποιες είναι οι βασικές σας δυσαρέσκειες σχετικά με το σύστημα ασύλου της Ελλάδας;

Αρκεί κανείς να δει τα ποσοστά αναγνώρισης ασύλου στην Ελλάδα [0,05 τοις εκατό σε πρώτο βαθμό και 10,29 σε δεύτερο βαθμό το 2008] και να τα συγκρίνει με τα αντίστοιχα ποσοστά στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες για να αντιληφθεί τη μεγάλη απόκλιση που υπάρχει. Με μερικές εξαιρέσεις, η ποιότητα των συνθηκών υποδοχής χρειάζεται επίσης σημαντική βελτίωση. Η πρωταρχική μας ανησυχία είναι ότι τα κενά που υπάρχουν στο ελληνικό σύστημα ασύλου αποθαρρύνουν πιθανούς αιτούντες άσυλο από το να υποβάλουν τα αιτήματά τους στην Ελλάδα, διατρέχοντας έτσι τον κίνδυνο να επιστραφούν σε περιοχές όπου πιθανόν να κινδυνεύει η ζωή ή η ελευθερία τους.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για τον τρόπο με τον οποίο οι Ελληνικές Αρχές αντιμετωπίζουν τη μεγάλη εισροή μεταναστών σε σύγκριση με άλλες χώρες των νοτιοανατολικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία;

Οι προκλήσεις από τα μεικτά μεταναστευτικά ρεύματα που φτάνουν στη Μεσόγειο είναι αρκετά περίπλοκες. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει αναπτύξει ένα σχέδιο 10 σημείων για να βοηθήσει τις χώρες να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα της κατάστασης ενώ είναι πάντα έτοιμη να συνεργαστεί μαζί τους για να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός συστήματος το οποίο θα προσφέρει μια ισορροπημένη προσέγγιση σε θέματα μεταναστευτικού ελέγχου και πρόσβασης στο άσυλο. Όσον αφορά τις συνθήκες προστασίας των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, η Ύπατη Αρμοστεία έχει εκδώσει ένα έγγραφο με τις θέσεις της σχετικά με την επιστροφή των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Κανονισμό του Δουβλίνου, στο οποίο συστήνει στις άλλες χώρες να αποφεύγουν να επιστρέφουν αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα υπό τις παρούσες συνθήκες.

Η Ελλάδα παραπονιέται ότι ο Κανονισμός του Δουβλίνου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με τον οποίο κάποιος μπορεί να κάνει αίτηση για άσυλο μόνο στην πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία εισέρχεται, αποθέτει ένα δυσανάλογο βάρος στις Μεσογειακές χώρες. Ποια είναι η απάντησή σας σε αυτή την οπτική;

Έχουμε την τάση να πιστεύουμε πως όλες οι αιτήσεις για άσυλο υποβάλλονται στη Νότια Ευρώπη. Όμως, ένας πολύ σημαντικός αριθμός αιτημάτων ασύλου υποβάλλονται σε χώρες που δεν συνορεύουν με τη Μεσόγειο. Παρ' όλα αυτά, πιστεύω πως οι χώρες των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Μάλτα, δεν θα έπρεπε να αφήνονται μόνες τους να αντιμετωπίσουν τον αυξημένο αριθμό των παρατύπως εισερχόμενων μεταναστών, των οποίων συνήθως η επιθυμία είναι να ταξιδέψουν βορειότερα.

Όσον αφορά τον Κανονισμό του Δουβλίνου, η Ύπατη Αρμοστεία έχει ασκήσει κριτική για τη σημερινή έλλειψη ομοιόμορφης προσέγγισης στο θέμα της αντιμετώπισης των αιτούντων άσυλο, που έχει ως αποτέλεσμα οι αιτούντες άσυλο να έχουν την τάση να ταξιδεύουν σε χώρες που προσφέρουν καλύτερες συνθήκες.

Στις αρχές του μήνα, η αστυνομία ισοπέδωσε έναν αυτοσχέδιο καταυλισμό στο λιμάνι της Πάτρας, από όπου μετανάστες προσπαθούν τη τελευταία δεκαετία να πάνε στην Ιταλία. Το σχέδιο είναι να μεταφερθούν αυτοί οι μετανάστες και χιλιάδες άλλοι σε πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Είναι λύση αυτή;

Η έλλειψη επαρκών επιλογών προστασίας στην Ελλάδα ανάγκασε πολλούς εν δυνάμει αιτούντες άσυλο να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις. Αυτό οδήγησε με τη σειρά του σε μια σταθερή συσσώρευση ανθρώπων στην Πάτρα, των οποίων η μόνη επιδίωξη ήταν να φύγουν από την Ελλάδα. Ο αυτοσχέδιος καταυλισμός ο οποίος δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα αυτής της συσσώρευσης ήταν σαφώς ιδιαίτερα προβληματικός και έπρεπε να διαλυθεί. Υπήρχαν πολλοί κίνδυνοι ενώ οι συνθήκες ήταν άθλιες.

Ωστόσο, θεωρώ ότι έπρεπε να είχε βρεθεί εναλλακτική λύση για τον πληθυσμό του καταυλισμού προτού κατεδαφιστεί. Η κυβέρνηση είχε μάλιστα δηλώσει ότι σκόπευε να δημιουργήσει έναν άλλο καταυλισμό, κάτι που όμως ποτέ δεν υλοποιήθηκε. Εν τω μεταξύ, η μεταφορά μεταναστών σε άλλες τοποθεσίες θα συνεχίσει να αποτελεί ένα πρόχειρο μέτρο, έως ότου συμπληρωθεί από ένα αποτελεσματικό σύστημα ασύλου και από καλές συνθήκες υποδοχής και ένταξης.

Η Ύπατη Αρμοστεία έχει συχνά επισημάνει το ζήτημα των ασυνόδευτων ανηλίκων. Αντιμετωπίζουν τα παιδιά μετανάστες κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα στην Ελλάδα;

Το ζήτημα των ασυνόδευτων ανηλίκων δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα, είναι όμως ιδιαίτερα σοβαρό για την Ελλάδα, καθώς αφορά κυρίως Αφγανούς, για τους οποίους η Ελλάδα αποτελεί τη βασική διαδρομή προς την ηπειρωτική Ευρώπη. Αυτός ο αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων που ολοένα αυξάνεται θα μπορούσε να επωφεληθεί από έναν μηχανισμό που να μπορεί να καθορίσει το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών. Στην παρούσα κατάσταση έχουμε να κάνουμε με παιδιά που είναι μόνα τους και τα οποία δε λαμβάνουν καμία ουσιαστική προστασία από τους διάφορους κινδύνους, όπως π.χ. να καταλήξουν στην πορνεία ή τη δουλεία. Σε αυτά τα παιδιά θα έπρεπε να παρέχεται νομική συνδρομή για τις επιλογές που έχουν σχετικά με το άσυλο όπως επίσης να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα αιτήματά τους.

Η Τουρκία έχει δηλώσει πως δεν μπορεί να τηρήσει μια διμερή συμφωνία επιστροφής μεταναστών με την Ελλάδα, γιατί έτσι θα γίνει «ο μεγαλύτερος προσφυγικός καταυλισμός του κόσμου». Η Ελλάδα έχει προτείνει να βοηθήσει την Τουρκία να υπογράψει παρόμοιες συμφωνίες με χώρες προέλευσης μεταναστών. Ανησυχείτε καθόλου για αυτές τις συμφωνίες;

Η έμμεση επιστροφή αιτούντων άσυλο σε μια κατάσταση, όπου μπορεί να κινδυνεύει η ζωή και η ελευθερία τους, πρέπει να αποφεύγεται σε κάθε περίπτωση. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, εάν αρχίσουν να επιστρέφονται από χώρα σε χώρα. Γι αυτό οι αιτούντες άσυλο πρέπει να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε διαδικασίες που θα αποτρέπουν την επιστροφή τους σε καταστάσεις που ενέχουν κινδύνους. 

Δεν έχουμε αντίρρηση αν κάποιος επαναπατριστεί ύστερα από έκδοση τελικής αρνητικής απόφασης στο αίτημά του για άσυλο, αρκεί αυτή η απόφαση να είναι αποτέλεσμα μιας δίκαιης και αποτελεσματικής διαδικασίας ασύλου.

Το ιταλικο μοντέλο

Μπορεί η Ελλάδα να διδαχτεί κάτι από κάποιο άλλο Ευρωπαϊκό κράτος το οποίο έχει αναπτύξει ένα αποτελεσματικό σύστημα ασύλου για να αντιμετωπίσει τις αιτήσεις;

Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιες πλευρές της σημερινής μεταναστευτικής πολιτικής της Ιταλίας για τις οποίες η Υ.Α. εκφράζει ανησυχίες, η Ιταλία έχει καταφέρει χωρίς αμφιβολία να θέσει σε ισχύ ένα αποτελεσματικό σύστημα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, χρησιμοποιώντας «τοπικές επιτροπές», οι οποίες επιβλέπονται από μια εθνική επιτροπή. Η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάζεται πλήρως με αυτές τις επιτροπές, οι οποίες έχουν εξειδικευμένο προσωπικό πλήρους απασχόλησης με εμπειρία στα θέματα ασύλου. Ως εκ τούτου, τα ποσοστά αναγνώρισης για τα διάφορα είδη προστασίας –προσφυγικό καθεστώς, επικουρική ή ανθρωπιστική προστασία- είναι πάνω από 50 τοις εκατό για τις επιδικασμένες αιτήσεις ασύλου. Επίσης, οι αρχικές συνθήκες υποδοχής στη νήσο Λαμπεντούζα, καθώς και σε άλλα μέρη της Ιταλίας, αποτελούν ένα καλό πρότυπο, το οποίο παρέχει άμεση ανακούφιση, αναγνώριση των αναγκών και υποδοχή των νέων αφίξεων. Υπάρχουν φυσικά και άλλα μοντέλα, κυρίως όσον αφορά την ένταξη, σε κάποιες Σκανδιναβικές χώρες.

Της Νίκης Κιτσαντώνη

« Επιστροφή