Λέσβος, 27 Δεκεμβρίου 2016 - Πάνω σε ένα σκάφος έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, η ναυαγοσώστρια Sarah Mardini κοιτάζει με τα κιάλια της τον ορίζοντα, ψάχνοντας για λέμβους που μεταφέρουν πρόσφυγες από την Τουρκία.

Τον Αύγουστο του 2015, η ίδια και η μικρότερη αδερφή της, η Yusra, είχαν επίσης ακολουθήσει τον επικίνδυνο δρόμο για τη Λέσβο, ως πρόσφυγες που διέφυγαν από τον πόλεμο στην πατρίδα τους, τη Συρία.

Οι δύο νεαρές γυναίκες, οι οποίες είναι πολύ καλές κολυμβήτριες, συγκέντρωσαν τα βλέμματα του πλανήτη αρχικά επειδή διέσωσαν 18 πρόσφυγες που επέβαιναν στην ίδια βάρκα με εκείνες όταν έπαθε βλάβη ο κινητήρας της, κι έπειτα όταν η 18χρονη Yusra έγραψε ιστορία φέτος το καλοκαίρι στο Ρίο ως μέλος της πρώτης ομάδας προσφύγων που συμμετείχε ποτέ σε Ολυμπιακούς Αγώνες.

Φέτος το φθινόπωρο, η 21χρονη Sarah επέστρεψε στη Λέσβο ως εθελόντρια ναυαγοσώστρια στην ελληνική μη κερδοσκοπική ανθρωπιστική οργάνωση European Response Centre International (ERCI), η οποία βοηθά πρόσφυγες που βρίσκονται σε κίνδυνο καθώς προσπαθούν να φτάσουν στο νησί.

Η Sarah εργάζεται στο πλαίσιο μιας τετραμελούς ομάδας, που απαρτίζεται από ένα διασώστη, έναν κυβερνήτη σκάφους, ένα γιατρό και ένα μεταφραστή. Στη θάλασσα, η Sarah είναι συχνά εκείνη που καθησυχάζει τους πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους δεν μπορούν να κολυμπήσουν. "Τους μιλάω μέσα από τα βιώματα μου. Τους λέω: ξέρω τι νιώθετε, το έχω νιώσει κι εγώ. Το βίωσα κι εγώ αυτό που περνάτε και βγήκα ζωντανή", λέει η Sarah και συνεχίζει: "Έτσι, νιώθουν καλύτερα γιατί είμαι κι εγώ πρόσφυγας, όπως εκείνοι".

Αυτή η χρονιά καταγράφηκε ως η πιο θανατηφόρα χρονιά στη Μεσόγειο για τους προσφύγεις και τους μετανάστες, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.). Πάνω από 5.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, κυρίως διασχίζοντας την κεντρική Μεσόγειο. Ο αριθμός των θανάτων καταδεικνύει τη σημασία ομάδων έρευνας και διάσωσης, όπως η ERCI.

Η ERCI εργάζεται μαζί με το ελληνικό Λιμενικό Σώμα και τη Frontex, για να σώσει ζωές που διατρέχουν κίνδυνο στη θάλασσα, εφόσον φτάσουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα έχει υποδεχθεί περισσότερους από 172.800 πρόσφυγες και μετανάστες. Συγκριτικά, ο αριθμός τους πέρυσι άγγιζε σχεδόν τις 857.000. Κάθε βδομάδα, κάποιες δεκάδες άνθρωποι συνεχίζουν να φτάνουν στη Λέσβο.

Η Sarah και η Yusra μεγάλωσαν στη Δαμασκό, όπου έμαθαν να κολυμπούν πριν καν μάθουν να περπατούν. Εκπαιδεύτηκαν από τον πατέρα τους, έναν επαγγελματία προπονητή κολύμβησης, και αγωνίστηκαν σε όλη τη Συρία και τον Αραβικό κόσμο ως μέλη κορυφαίων ομάδων, καθώς επίσης και με την εθνική ομάδα κολύμβησης της Συρίας.

Καθώς ο πόλεμος εντεινόταν, η οικογένεια μετακόμιζε από σπίτι σε σπίτι στην προσπάθειά της να παραμείνει ασφαλής. Το πατρικό της καταστράφηκε. Το περασμένο καλοκαίρι, η οικογένεια αποφάσισε να στείλει παράτυπα τη Sarah και τη Yusra στην Τουρκία, κι έπειτα στην Ευρώπη, συνοδευόμενες από δύο άντρες, μέλη της οικογένειάς τους.

Δεν φοβήθηκαν το πέρασμα, λέει η Sarah, ούτε καν τη νύχτα που βρέθηκαν σε μια ακτή της Τουρκίας και 20 άτομα προσπάθησαν να στριμωχτούν σε μια φουσκωτή βάρκα που δεν χωρούσε πάνω από οκτώ.

"Δεν φοβόμασταν, γιατί ήμασταν μαζί", λέει η Sarah. "Κάθε στιγμή που είμαστε μαζί με την αδερφή μου, όσο δύσκολες και να είναι οι καταστάσεις, εμείς βρίσκουμε πάντα έναν τρόπο να τις κάνουμε διασκεδαστικές", συμπληρώνει προσθέτοντας: "Αν ήμουν μόνη μου ή αν εκείνη ήταν μόνη, δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό. Το πετύχαμε, γιατί είμαστε μαζί".

Το πρόβλημα εμφανίστηκε με το που ξεκίνησαν. Ο κινητήρας χάλασε, αφήνοντας τη βάρκα να πλέει ακυβέρνητη, ενώ μέσα έμπαιναν νερά. Η Sarah ήταν αποφασισμένη να μην πνιγεί κανείς. Βούτηξε πρώτη στο νερό και την ακολούθησε η Yusra. Κολυμπούσαν για περισσότερες από τρεισήμισι ώρες, καταφέρνοντας τελικά να τους μεταφέρουν όλους με ασφάλεια στη στεριά.

"Όταν βγήκαμε στη στεριά, όλοι μας έλεγαν "ευχαριστώ"" αναφέρει. Όμως εκείνη τους απαντούσε: "Είμαστε κολυμβήτριες, είμαι ναυαγοσώστρια. Αυτή είναι η δουλειά μας και ήταν απόλυτα φυσικό για εμάς να το κάνουμε".

Περιγράφει αυτή τη νύχτα ως εξωπραγματική. "Ακόμα και τώρα, όποτε διηγούμαι την ιστορία μου, δεν το πιστεύω", αναφέρει. "Είναι σαν να μη συνέβη σ' εμένα. Δε νιώθω ότι είναι αληθινή, ακόμα κι έπειτα από έναν χρόνο. Μοιάζει με ταινία", συμπληρώνει.

Έκαναν 25 ημέρες να φτάσουν στη Γερμανία, με τα πόδια, το τραίνο και με λεωφορείο. Λίγο αργότερα, μια φιλανθρωπική οργάνωση στο Βερολίνο τις έφερε σε επαφή με το σύλλογο κολύμβησης Wasserfreunde Spandau 04 και κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι της Yusra για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016. Η Sarah σταμάτησε να κολύμπα σε αγωνιστικό επίπεδο, καθώς ένας παλιός τραυματισμός στον ώμο της επιδεινώθηκε τη νύχτα που διέσχισε τη θάλασσα. Οι γονείς και η μικρότερη αδερφή τους ήρθαν στο Βερολίνο λίγους μήνες αργότερα, στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης.

Η Sarah είχε προγραμματίσει να επισκεφθεί τη Λέσβο στις 18 Αυγούστου, ένα χρόνο μετά την άφιξή τους στο νησί. Όμως τότε, τα δύο κορίτσια βρίσκονταν στο Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου η Sarah ζητωκραύγαζε και χειροκροτούσε για την αδελφή της στην πισίνα των Ολυμπιακών Αγώνων.

Την ίδια περίοδο, η Sarah έλαβε ένα μήνυμα στο Facebook από τον Erik Gerhardsson, έναν Σουηδό εθελοντή της ECRI. "Έγραφε πόσο τους εμπνεύσαμε, πόσο καταπληκτική ήταν η ιστορία μας και, τέλος, ότι τα παιδιά των προσφύγων στο νησί μιλούν για εμάς σαν να είμαστε ηρωίδες.

Αμέσως μετά του είπα: "Έρχομαι". Εκείνος απάντησε: "Τι; Έρχεσαι έτσι απλά; Είσαι τρελή;" κι εγώ του είπα: "Ναι, έρχομαι".

Λίγες εβδομάδες αργότερα, η Sarah εμφανίστηκε για την πρώτη της βάρδια με την ECRI, συμμετέχοντας σε μια ομάδα 20 εθελοντών από όλο τον κόσμο.

"Η Sarah είναι μια αληθινή ηρωίδα", λέει ό ιδρυτής της ECRI, Πάνος Μωραΐτης, προσθέτοντας: "Αφού ρίσκαρε τη δική της ζωή για να σώσει 18 ανθρώπους που επέβαιναν στη βάρκα της καθώς προσπαθούσε να φτάσει στην Ελλάδα, όχι μόνο επέστρεψε στο σημείο μηδέν, αλλά βρίσκεται εδώ προκειμένου να σιγουρευτεί ότι δεν θα χαθούν άλλες ζωές σε αυτό το επικίνδυνο ταξίδι".

Το να βρίσκεται πίσω στη Λέσβο, είναι δύσκολο για εκείνη κάποιες φορές. Το να βρίσκεται στη θάλασσα, νωρίς το πρωί, με την ομάδα της ERCI, αποτελεί συνεχή υπενθύμιση εκείνης της τρομερής νύχτας. Η Sarah αντιμετώπισε με δυσκολία την πρώτη της ημέρα ως εθελόντρια. "Σκεφτόμουν, γιατί εμείς οι Σύροι καταλήξαμε έτσι; Εμείς (εννοεί, η ομάδα της ERCI) ήμασταν εκεί για να βοηθήσουμε και εγώ καθόμουν και τους παρακολουθούσα. Ήταν τόσο οδυνηρό για εμένα να βλέπω τους συμπατριώτες μου έτσι", αναφέρει η Sarah.

Ελπίζει ότι η ιστορία της θα βοηθήσει να αλλάξει ο τρόπος που γίνονται αντιληπτοί οι πρόσφυγες. Η ίδια έχει μιλήσει στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, καθώς επίσης και στη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Τσεχία και τη Βουλγαρία.

Η Sarah ελπίζει να επιστρέψει στο πανεπιστήμιο το επόμενο φθινόπωρο, για να σπουδάσει ανθρώπινα δικαιώματα, όπως έκανε και στη Συρία. Το όνειρο της είναι να ιδρύσει μια μη κυβερνητική οργάνωση. Για τον εαυτό της, λέει: "Είμαι απλώς ένας κανονικός άνθρωπος που προσπαθεί να βοηθά όποιον βρίσκεται σε ανάγκη".

• Των Τάνια Κάρας και Αχιλλέα Ζαβαλλή

« Επιστροφή