Nieuwe gegevens over het derde kwartaal van 2014 laten een alarmerende stijging zien van het aantal mensen dat omkwam bij het zelfstandig oversteken van de Middellandse Zee, teneinde Europa te bereiken.

Zowel absoluut als procentueel zijn de aantallen aanzienlijk gestegen. Tussen 1 juli en 30 september zijn in totaal 90.000 mensen overgestoken naar Europa, waarbij tenminste 2.200 mensen omkwamen. Tussen 1 januari en 30 juni waren dit nog 75.000 mensen, van wie een geschatte 800 stierven. In vergelijking met het eerste helft van het jaar, laten de aantallen in het derde kwartaal een verdubbeling zien.

In totaal hebben 165.000 mensen dit jaar geprobeerd over te steken naar Europa. In 2013 waren dat er nog 60.000. Dit laat de toegenomen wanhoop zien van de betrokken personen.

UNHCR vraagt Europa om een collectieve respons, die een sterke capaciteit biedt om mensen te redden op zee. Ook moeten er veiliger manieren komen waarop vluchtelingen hun toevlucht kunnen vinden in Europa. Als Europa hier niet in slaagt, zullen grootschalige rampen zoals vorig jaar in Lampedusa vaker gaan voorkomen.

Op 2 oktober 2013 kwamen ruim 300 Eritrese en Somalische vluchtelingen om het leven toen hun boot in brand vloog en kapseisde vlak voor de kust van Lampedusa. Naar aanleiding hiervan is het nieuwe patrouillesysteem Mare Nostrum opgericht.

‘We zijn er nog altijd niet in geslaagd om lessen te trekken uit de vreselijke gebeurtenis van oktober vorig jaar,’ zegt VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen António Guterres. ‘Er vallen steeds meer dodelijke slachtoffers onder de mensen die een veilig heenkomen zoeken. Het is essentieel dat Europa de handen ineen slaat. Niet alleen door het Italiaanse Mare Nostrum te versterken, maar ook door commerciële schepen in te zetten om mensen te redden op zee.’

Hoewel niet volledig duidelijk is wat de stijging heeft veroorzaakt, lijkt een aantal factoren mee te spelen. De situatie in Libië is daar één van. Kwetsbare groepen zoals asielzoekers en migranten zien zich genoodzaakt om te vluchten. Libië moet daarom haar verantwoordelijkheid nemen in het waarborgen van mensenrechten, omdat mensensmokkelaars bloeien onder een zwakke rechtshandhaving.

Daarnaast zijn de boten vaak overvol, waardoor mensen stikken aan boord of sterven bij gebrek aan reddingsvest. Bij de ramp bij Malta vorige maand, toen maar liefst 500 mensen omkwamen nadat hun boot naar verluidt tot zinken was gebracht door smokkelaars, waren slechts 11 overlevenden. Zij moesten dagenlang machteloos toezien hoe hun familie en vrienden omkwamen in het water.

Hoewel niet alle bootvluchtelingen daadwerkelijk asielzoekers zijn, blijkt uit recente gegevens dat het aantal mensen dat vlucht voor oorlog of vervolging, groeit. Syrië en Eritrea waren goed voor bijna de helft van alle bootvluchtelingen. Hoewel dit slechts een fractie is van het totale aantal vluchtelingen wereldwijd (16,7 miljoen mensen, die voornamelijk worden opgevangen in aangrenzende landen), heeft dit wel bijgedragen aan de groei van het aantal vluchtelingen.  

Veel van hen hebben geen legaal of veilig alternatief om Europa te bereiken. Om hen te beschermen tegen het reizen met smokkelaars, moeten dergelijke alternatieven echter dringend worden gevonden. Dat kan onder meer door het verhogen van hervestingsquota en een grensbeleid dat ook oog heeft voor het humanitaire aspect.

UNHCR vraagt Europese regeringen ook om gezinshereniging te vergemakkelijken. Ook kan worden gedacht aan particuliere sponsorprogramma’s, visa voor studenten en visa voor het verrichten van arbeid. ‘We moeten voorkomen dat mensen die wanhopig zijn en een veilig oord zoeken, geen andere uitwegen zien dan deze. Ze vluchten voor gevaren en vreselijke ervaringen die de meesten van ons zich nauwelijks kunnen voorstellen,’ zei Guterres.

Het is cruciaal dat Europa de handen ineen slaat en met een gezamenlijk antwoord komt. Dit omvat extra opvangfaciliteiten, hulp bij verwerking en het zoeken naar oplossingen voor hen die recht hebben op internationale bescherming.

« terug