Oumo*, een jonge vrouw uit Sub-Sahara Afrika is op de vlucht nadat haar zwager is vermoord en haar zus vermist is geraakt. Vrezend voor haar leven heeft ze de lange en zware tocht naar Europa gemaakt, waar ze asiel en veiligheid hoopt te vinden. Op weg naar Griekenland werd Oumo twee keer gedwongen tot seks: een keer voor een plek op een boot en een keer voor een vals paspoort. Bij aankomst op een Grieks eiland sliep ze buiten, zonder beschutting, zonder privacy en zonder hulp. Ze geeft toe dat ze gelooft dat ze gek wordt.

UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, UNFPA, United Nations Population Fund, en Women’s Refugee Commission (WRC)maken zich ernstig zorgen over de grote risico’s die  vluchtelingvrouwen en migranten lopen als ze op doorreis zijn door Europa, net zoals Oumo en velen anderen.

Als gevolg van het barre winterweer durven deze maand minder mensen de oversteek over de Middellandse Zee te maken dan in voorgaande maanden. Er arriveren echter nog steeds gemiddeld 2.000 mensen per dag. Terwijl overheden strengere grenscontroles doorvoeren, raken opvang- en asielzoekerscentra overbevolkt en neemt de spanning daar toe, wat het risico voor vrouwen en meisjes vergroot. Uit wanhoop kunnen vluchtelingen en migranten voor gevaarlijkere routes kiezen, bijvoorbeeld door met mensensmokkelaars in zee te gaan.

Sinds half januari dit jaar bestaat iets meer dan 55% van de vluchtelingen en migranten die in Europa aankomen uit vrouwen en kinderen. Dat percentage was in juli 2015 nog 27%. Humanitaire organisaties die actief zijn in het oostelijke gedeelte van het Middellandse Zeegebied en op de westerse Balkanroutes proberen seksueel en gender- gerelateerd geweld te voorkomen. De capaciteit om dit te voorkomen en om adequaat te reageren hangt echter af  van individuele staten en agentschappen van de EU en of zij hun verantwoordelijkheid nemen en passende maatregelen doorvoeren.

UNHCR, UNFPA en WRC hebben gezamenlijk een veldonderzoek in Griekenland en in de voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië in november 2015 verricht naar de risico’s die vluchtelingenvrouwen en migranten lopen. Uit het rapport blijkt dat alleenstaande vrouwen die alleen of met kinderen reizen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, tienermeisjes, onbegeleide kinderen, vroeg-getrouwde meisjes - soms met pasgeboren baby's -, gehandicapten en oudere mannen en vrouwen het grootste risico lopen en dat zij gecoördineerde en effectieve bescherming nodig hebben. Dit gezamenlijke onderzoek was de eerste van verscheidene veldmissies en onderzoeken die hulporganisaties uitvoeren om accuraat vast te stellen wat de problemen in het veld zijn en te adviseren hoe deze problemen moeten worden aangepakt.

Veel vrouwen en meisjes onder de vluchtelingen en migranten hebben reeds te maken gehad met verschillende vormen van seksueel en gender-gerelateerd geweld in hun land van herkomst, in opvangcentra of op doorreis naar en in Europa. Sommigen van deze vrouwen geven aan dat ze gedwongen worden tot seks om zo te 'betalen' voor reisdocumenten of vervoer. Sommige vrouwen en meisjes willen hun reis en die van hun familieleden niet vertragen en rapporteren daarom seksueel en gender-gerelateerd geweld niet en zoeken ook geen medische hulp.

'De gezondheid en rechten van slachtoffers van oorlog en vervolging, zeker dat van vrouwen en tienermeisjes moet bij humanitaire hulp geen bijkomstigheid zijn. UNFPA werkt met partners om er voor te zorgen dat vluchtelingen- en migrantvrouwen toegang hebben tot dienstverlenende instellingen op het gebied van seksualiteit en geboortezorg en die hulp bieden om seksueel en gendergerelateerd geweld te voorkomen,' zegt Dr. Babatunde Osotimehin, Algemeen Directeur van UNFPA.

'Veel vrouwen en meisjes die alleen reizen zijn ontzettend kwetsbaar, als ze geen familie of gemeenschap hebben om hen te beschermen,' zegt Vincent Cochetel, directeur van het Europa bureau van UNHCR. 'Zelfs diegenen die met familie reizen zijn vaak kwetsbaar voor misbruik. Vaak rapporteren ze de misdaad niet, en krijgen ze dus niet de steun die ze nodig hebben. Sommige vrouwen hebben zelfs aangegeven dat ze uit wanhoop zijn getrouwd.'

'Omdat de asielfaciliteiten in Europa niet zijn opgezet om seksueel en gender-gerelateerd geweld te voorkomen of om op sexueel en gendergebaseerd geweld te reageren, krijgen vrouwen en meisjes niet de bescherming die ze nodig hebben en verdienen van de humanitaire hulpinstanties,' zegt Sarah Costa, Algemeen Directeur van de Women’s Refugee Commission. 'We moeten maatregelen waarvan we weten dat ze helpen inzetten, zoals het plaatsen van experts op het gebied van seksueel en gender-gerelateerd geweld langs de route.'

De gezamenlijke missie is tot de conclusie gekomen dat de huidige aanpak van overheden, hulporganisaties, EU instanties en agentschappen en maatschappelijke organisaties ontoereikend is. Men is niet in staat is om de verschillende vormen van seksueel en gender-gerelateerd geweld waar vrouwen en meisjes in Europa mee in aanraking komen te voorkomen en men laat na te reageren op mogelijk gevaar. Een voorbeeld hiervan is dat, ondanks pogingen van UNHCR en partners om voor goed verlichte asielzoekerscentra waar de seksen gescheiden zijn te zorgen, er in veel centra sprake is van plekken waar privacy, sanitaire- en gezondheidsvoorzieningen en aparte slaapzalen ontbreken. Dit vergroot het risico op seksueel en gender-gerelateerd geweld voor vluchtelingenvrouwen en migranten. Het rapport stelt de noodzaak vast dat maatschappelijke organisaties en humanitaire partners preventie en oplossingen met betrekking tot seksueel en gender-gerelateerd geweld moeten integreren in alle sectoren, zoals sanitaire voorzieningen, onderdak, gezondheid etc., alsmede het voorzien van juridische en psychologische ondersteuning.

Het rapport doet een aantal aanbevelingen voor overheden en EU agentschappen:

• Zorg voor een programma dat kan reageren binnen en over grenzen om vrouwen en meisjes te beschermen;
• Erken de risico's en plaats personeel en voer procedures door die seksueel en gender-gerelateerd geweld vaststelt, voorkomt, en erop reageert;
• Houd er rekening mee dat vrouwen die op doorreis zijn vaak niet stoppen om de misdaden te melden of om van diensten gebruik te maken;
• Bied juridische mogelijkheden waarmee, specifiek vrouwen, kinderen en slachtoffers van seksueel en gender-gerelateerd geweld beschermd kunnen worden, waaronder effectieve gezinshereniging en het geven van voorrang aan deze vluchtelingen met specifieke behoeften bij hervestiging.

*Om haar identiteit te beschermen, is 'Oumo's' naam veranderd.

« terug