Ελλάδα, Λέσβος - Σε ένα λόφο με θέα σε όλη τη Λέσβο, κάτω από μικρούς σωρούς από χώμα, βρίσκονται θαμμένοι πολλοί πρόσφυγες που πνίγηκαν στο Αιγαίο. Ο τελευταίος χώρος ανάπαυσης γι' αυτούς είναι μια στενή λωρίδα γης στο πίσω μέρος του νεκροταφείου του νησιού, εκεί που τελειώνουν οι περίτεχνοι τάφοι και τα μνημεία των ντόπιων Ελλήνων που έχουν ταφεί εδώ. Αν και η μόνη ένδειξη της ταυτότητάς τους είναι κάτι μικρές αριθμημένες πινακίδες, αυτό αποτελεί ένα είδος τέλους που εκατοντάδες άλλοι μπορεί να μην έχουν ποτέ.

Η Έφη Λατσούδη, μία από τους δύο νικητές του Βραβείου Προσφύγων Νάνσεν 2016, μαζί με άλλους στο νησί έχουν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην ταφή των προσφύγων που έχασαν τη ζωή τους στο Αιγαίο τα τελευταία χρόνια. Είναι μια ευθύνη που τη βιώνουν πολύ έντονα.

"Έχει πολλή μεγάλη σημασία για τη [μουσουλμανική] θρησκεία τους, για την κουλτούρα τους, να έχουν μια αξιοπρεπή ταφή", λέει η Έφη. "Και για εμάς όμως είναι πολύ σημαντικό να βρισκόμαστε εδώ και να τους προσφέρουμε αυτή την ταφή. Όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει μόνος του σε μια ξένη γη και κανείς δε δείχνει σεβασμό στον θάνατό του, είναι σαν να ακυρώνεται όλη του η ζωή."

Η Έφη είναι υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βοηθάει στη λειτουργία του ανοιχτού χώρου φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ στη Λέσβο, όπου χιλιάδες ευάλωτοι πρόσφυγες έχουν βρει καταφύγιο από το 2012. Μέχρι το 2015, οπότε οι βάρκες έφθαναν πλέον στη Λέσβο κάθε ώρα, ο ανοιχτός αυτός χώρος φιλοξενίας μετατράπηκε σε σανίδα σωτηρίας, στεγάζοντας περίπου 600 ανθρώπους κάθε μέρα, παρ' ό,τι η χωρητικότητά του ήταν μόλις για 150 άτομα. Πάνω από 2.000 γεύματα ετοιμάζονταν στον ίδιο χώρο καθημερινά.

"Ήταν συγκλονιστικό", θυμάται η Έφη. "Δε μπορούσαμε να τα βγάλουμε πέρα με τους λιγοστούς εθελοντές που είχαμε πριν, οπότε άρχισαν κι άλλοι να συμμετέχουν. Η κατάσταση πήρε τεράστιες διαστάσεις και η αλληλεγγύη που έδειξε ο κόσμος ήταν αξιοθαύμαστη."

Αλλά όσο αυξάνονταν οι αφίξεις, τόσο αυξάνονταν και οι θάνατοι στη θάλασσα.

Η Έφη θυμάται ακόμα τον τρόμο που ένιωσε το 2006 όταν είδε για πρώτη φορά να πολλαπλασιάζονται τα πιστοποιητικά θανάτου. "Σκέφτηκα, δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό δίπλα μας και να μη ξέρουμε τίποτα", λέει.

Οι αδιάκοπες προσπάθειές της να βοηθήσει με την ταφή των προσφύγων ξεκίνησαν όταν γνώρισε έναν νεαρό Αφγανό πρόσφυγα στο νησί, που της εξήγησε τη σημασία που έχει για τους Μουσουλμάνους μια αξιοπρεπής θρησκευτική ταφή.

"Μου είπε πώς έψαχνε ο κόσμος για τους συγγενείς του, πώς επικοινωνούσαν μαζί του", θυμάται η Έφη. "Πώς ο τρόπος που γίνονταν οι κηδείες δεν ήταν ο τρόπος που ακολουθούσαν οι ίδιοι και δεν σεβόταν την παράδοσή τους ή τα έθιμά τους".

Σήμερα, χάρη στις προσπάθειές της, η Λέσβος έχει πλέον ένα χώρο ταφής για μουσουλμάνους, ώστε οι πρόσφυγες να μπορούν να αναπαύουν τους αγαπημένους τους σύμφωνα με τη θρησκευτική τους πίστη.

"Θυμάμαι από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 2015 είχαμε κηδείες καθημερινά", λέει η Έφη. "Ήταν κάτι απάνθρωπο - δεν ξέρω πώς το άντεχα. Κάθε φορά που είχαμε μια ταφή, πίστευα ότι θα ήταν η τελευταία φορά. Και ακόμα δε μπορώ να το δεχτώ."

"Πιστεύω ότι αυτό θα σταματήσει, γιατί πρέπει να σταματήσει. Δεν υπάρχει καμία λογική σε αυτούς τους θανάτους. Είναι μεγάλη αδικία να πεθαίνεις ενώ προσπαθείς να σώσεις τη ζωή τη δική σου και των παιδιών σου σε αυτή τη φιλική θάλασσα. Δε βγάζει κανένα απολύτως νόημα."

« Επιστροφή