Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) ξεκινάει σήμερα μια παγκόσμια εκστρατεία με τον τίτλο “I Belong” («Ανήκω»), με σκοπό να εξαλείψει μέσα στα επόμενα 10 χρόνια το πρόβλημα της ανιθαγένειας – ένα εφιαλτικό νομικό κενό για εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο που στερούνται υπηκοότητας και προστασίας στο πλαίσιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτήν. Φαίνεται ότι σήμερα, ο στόχος εξάλειψης της ανιθαγένειας είναι περισσότερο εφικτός λόγω της σημαντικής αύξησης του αριθμού των κρατών που προσχώρησαν πρόσφατα σε δύο βασικές συμβάσεις του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες António Guterres, η Ειδική Απεσταλμένη της Υ.Α. Angelina Jolie και πάνω από 20 γνωστές προσωπικότητες δημοσίευσαν σήμερα μια Ανοικτή Επιστολή, στην οποία αναφέρεται ότι 60 χρόνια μετά την πρώτη συμφωνία του ΟΗΕ για την προστασία των ανιθαγενών, «σήμερα ήρθε η ώρα να εξαλείψουμε την ανιθαγένεια».

Ο αριθμός των ανιθαγενών υπολογίζεται παγκοσμίως σε περισσότερα από δέκα εκατομμύρια ενώ κάθε δέκα λεπτά γεννιέται ένα παιδί χωρίς ιθαγένεια. Οι άνθρωποι χωρίς ιθαγένεια δεν έχουν τα δικαιώματα ούτε πρόσβαση στις υπηρεσίες που τα κράτη προσφέρουν συνήθως στους πολίτες τους.

«Ανιθαγένεια σημαίνει μια ζωή χωρίς εκπαίδευση, χωρίς ιατρική φροντίδα, χωρίς νόμιμη εργασία… μια ζωή χωρίς δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης, χωρίς προοπτικές, χωρίς ελπίδα», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Ανοικτή Επιστολή. «Η ανιθαγένεια είναι απάνθρωπη. Πιστεύουμε ότι έφθασε η ώρα να δώσουμε τέλος σ' αυτή την αδικία».

Η Ειδική Απεσταλμένη της Υ.Α., Angelina Jolie, ήταν μεταξύ των πρώτων που υπέγραψαν την Ανοικτή Επιστολή. «Ανιθαγενής σημαίνει ότι εσύ και τα παιδιά σου δεν έχετε νόμιμη ταυτότητα, διαβατήριο, δικαίωμα ψήφου ενώ οι ευκαιρίες για μόρφωση είναι λίγες έως ανύπαρκτες. Η εξάλειψη της ανιθαγένειας θα αποκαθιστούσε αυτές τις φοβερές αδικίες. Και επιπλέον θα ενδυνάμωνε τις κοινωνίες στις χώρες όπου το πρόβλημα είναι έντονο, με την αξιοποίηση της δύναμης και των ικανοτήτων των ανιθαγενών. Αποτελεί υποχρέωση και ευκαιρία ταυτόχρονα για όλες τις κυβερνήσεις να βάλουν τέλος σε αυτή τη μορφή αποκλεισμού».

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ανιθαγένεια είναι άμεσο αποτέλεσμα διακρίσεων που έχουν να κάνουν με την εθνότητα, τη θρησκεία ή το φύλο. Σήμερα, 27 χώρες δεν αναγνωρίζουν στις γυναίκες, όπως στους άντρες, το δικαίωμα να μεταβιβάζουν την υπηκοότητα στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα η ανιθαγένεια να διαιωνίζεται αλυσιδωτά γενιές ολόκληρες. Υπάρχει επίσης σαφής σχέση ανάμεσα στην ανιθαγένεια, τον εκτοπισμό και την περιφερειακή σταθερότητα.

Η εκστρατεία της Ύπατης Αρμοστείας ξεκινά εν μέσω ενδείξεων ότι η στάση της διεθνούς κοινότητας απέναντι στην ανιθαγένεια αλλάζει. Μόλις πριν από τρία χρόνια, τα κράτη που είχαν προσχωρήσει στις δύο συμβάσεις για την ανιθαγένεια - τη Σύμβαση του 1954 σχετικά με το Καθεστώς των Ανιθαγενών και τη Σύμβαση του 1961 για την Εξάλειψη της Ανιθαγένειας - ήταν μόνο 100. Σήμερα, έχουν γίνει 144, κάτι που καθιστά το στόχο της εκστρατείας πιο εφικτό.  

Ωστόσο, παρά τη διαπιστωμένη αυτή πρόοδο, οι αυξανόμενες σοβαρές συγκρούσεις δημιουργούν νέους κινδύνους διόγκωσης του προβλήματος. Οι εμπόλεμες καταστάσεις στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη Συρία, για παράδειγμα, έχουν αναγκάσει εκατομμύρια ανθρώπους να εκτοπιστούν σε άλλη περιοχή της χώρας ή να γίνουν πρόσφυγες.

Δεκάδες χιλιάδες παιδιά πρόσφυγες έχουν γεννηθεί στην εξορία και η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάζεται στενά με τις κυβερνήσεις και τους εταίρους της στις χώρες υποδοχής ώστε να δοθεί προτεραιότητα στο θέμα της δήλωσης των γεννήσεων αυτών των παιδιών. Η διαδικασία απόδειξης της υπηκοότητας αυτών των παιδιών δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν πιστοποιητικά ή ότι ο πατέρας αγνοείται λόγω του πολέμου. 

Η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάστηκε με την United Colors of Benetton για τη δημιουργία της εκστρατείας “I Belong”/«Ανήκω», η οποία αποσκοπεί στο να προσελκύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον στις ολέθριες, ισόβιες επιπτώσεις της ανιθαγένειας. Η Benetton, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της για τη στήριξη κοινωνικών εκστρατειών, ανέπτυξε το δημιουργικό περιεχόμενο της εκστρατείας και την ιστοσελίδα που θα τη φιλοξενήσει. Μετά την έναρξη της εκστρατείας, η Ανοικτή Επιστολή θα αναρτηθεί σε αυτό το νέο microsite και θα λάβει τη μορφή έκκλησης με στόχο να συγκεντρωθούν δέκα εκατομμύρια υπογραφές για την υποστήριξη της εξάλειψης της ανιθαγένειας σε δέκα χρόνια.

Η Ύπατη Αρμοστεία δημοσίευσε επίσης σήμερα μια Ειδική Έκθεση για την Ανιθαγένεια, στην οποία υπογραμμίζεται ο ανθρώπινος αντίκτυπος του προβλήματος, και ένα Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης Δέκα Σημείων για την Εξάλειψη της Ανιθαγένειας, επιδιώκοντας να επιλύσει τις μεγαλύτερες σημερινές κρίσεις και να διασφαλίσει ότι κανένα παιδί δεν θα γεννηθεί χωρίς ιθαγένεια στο μέλλον. 

«Η ανιθαγένεια κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν λες και η ίδια τους η ύπαρξη είναι έγκλημα», δήλωσε ο Guterres. «Έχουμε μια ιστορική ευκαιρία να δώσουμε τέλος στη μάστιγα της ανιθαγένειας μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, χαρίζοντας ξανά την ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν έχουμε δικαίωμα να αποτύχουμε».

Παρόλο που σε ορισμένες χώρες το ζήτημα της ανιθαγένειας παραμένει αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, σε άλλες η αντιμετώπισή του μπορεί να είναι τόσο απλή όσο η αλλαγή μερικών μόνο λέξεων στη νομοθεσία περί υπηκοότητας. Την τελευταία δεκαετία, νομοθετικές και πολιτικές αλλαγές έκαναν εφικτή την απόκτηση ή την αναγνώριση της υπηκοότητας για περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια ανιθαγενείς. Για παράδειγμα, το 2008, με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Μπανγκλαντές, επετράπη σε 300.000 ανιθαγενείς κατοίκους που μιλούσαν Ούρντου να γίνουν πολίτες της χώρας, τερματίζοντας γενιές ολόκληρες απόγνωσης. Στην Ακτή Ελεφαντοστού, όπου το πρόβλημα της ανιθαγένειας ήταν η βασική αιτία ένοπλων συρράξεων για πάνω από μια δεκαετία, οι νομικές μεταρρυθμίσεις του 2013 επέτρεψαν στους μακροχρόνιους ανιθαγενείς κατοίκους της χώρας να αποκτήσουν υπηκοότητα. Στο Κιργιστάν, από το 2009 μέχρι σήμερα, αποδόθηκε ή αναγνωρίστηκε η υπηκοότητα σε περισσότερους από 65.000 πρώην πολίτες της ΕΣΣΔ.

Το 2014 συμπίπτει με την 60ή επέτειο της Σύμβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών, η οποία, μαζί με τη Σύμβαση του 1961 για την Εξάλειψη της Ανιθαγένειας, παρέχει το διεθνές νομικό υπόβαθρο για την καταπολέμηση του φαινομένου. Η Ύπατη Αρμοστεία πιστεύει ότι, με ισχυρή πολιτική βούληση, μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα της ανιθαγένειας. Και αντίθετα με τα τόσα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις σήμερα, αυτό μπορεί να επιλυθεί από τη δική μας γενιά.

Συμπληρωματικές πληροφορίες: 

Υποστηρικτικό υλικό πολυμέσων, που περιλαμβάνει βίντεο με ιστορίες και την έκθεση, είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση unhcr.org/stateless2014/ [πρέπει να αντιγράψετε και να επικολλήσετε το σύνδεσμο στη γραμμή διεύθυνσης ενός προγράμματος περιήγησης]. 

Μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 2014, 83 ήταν τα συμβαλλόμενα κράτη στη Σύμβαση του 1954 σχετικά με το Καθεστώς των Ανιθαγενών και 61 στη Σύμβαση του 1961 για την Εξάλειψη της Ανιθαγένειας. 

Οι υπογράφοντες την Ανοικτή Επιστολή (εκτός από τον Ύπατο Αρμοστή Guterres και την Ειδική Απεσταλμένη της Ύπατης Αρμοστείας Angelina Jolie):

• κ. Zeid Ra’ad Al Hussein, Ύπατος Αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
• κ. Anthony Lake, Εκτελεστικός Διευθυντής της UNICEF
• κα Helen Clark, Διαχειρίστρια του UNDP
• κα Louise Arbour, πρώην Ύπατη Αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, πρώην Γενική Εισαγγελέας δύο διεθνών ποινικών δικαστηρίων των Ηνωμένων Εθνών 
• κ. Lakhdar Brahimi, πρώην Ειδικός Απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών και του Αραβικού Συνδέσμου στη Συρία
• Δρ. Surin Pitsuwan, πρώην Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN)
• κ. Juan Mendez, Ειδικός Εισηγητής για τα βασανιστήρια και τις άλλες μορφές σκληρής, απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας
• κ. Adama Dieng, Ειδικός Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα για την πρόληψη γενοκτονιών
• κα Carla Del Ponte, πρώην Γενική Εισαγγελέας δύο διεθνών ποινικών δικαστηρίων των Ηνωμένων Εθνών
• κ. Nils Muižnieks, Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
• κα. Astrid Thors, Ύπατη Αρμοστής του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη για τις Εθνικές Μειονότητες
• η Αυτού Εξοχότης κ. Fernando Henrique Cardoso, πρώην Πρόεδρος της Βραζιλίας
• κα Shirin Ebadi, κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης (2003)
• ο ομότιμος Αρχιεπίσκοπος Desmond Tutu
• κα Hina Jilani, πρώην Ειδικός Εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα για τους Υπερασπιστές των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων
• κ. Kenneth Roth, Εκτελεστικός Διευθυντής της οργάνωσης Human Rights Watch
• κα Barbara Hendricks, επίτιμη ισόβια Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Khaled Hosseini, Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Jesús Vázquez, Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες< /span>
• κα Muazzez Ersoy, Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κα Alek Wek, Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Aidos Sagat, Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Osvaldo Laport, Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Γιώργος Νταλάρας, Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
• κ. Ahmed Kathrada, ακτιβιστής στη Νότια Αφρική για τα ανθρώπινα δικαιώματα 
• κ. Hugh Masekela, μουσικός/συνθέτης στη Νότια Αφρική
• κ. George Bizos, SC, δικηγόρος και αγωνιστής κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική

Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την εκστρατεία της Ύπατης Αρμοστείας με στόχο την εξάλειψη της ανιθαγένειας μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση: ibelong.unhcr.org 

Επικοινωνία για τους εκπροσώπους Τύπου: Πλήρη στοιχεία επικοινωνίας με την ομάδα Τύπου στα κεντρικά γραφεία της Ύπατης Αρμοστείας στη Γενεύη και με το δίκτυο των εκπροσώπων μας σε όλο τον κόσμο υπάρχουν στη διεθνή ιστοσελίδα μας www.unhcr.org και στη διεύθυνση http://www.unhcr.org/pages/49e6e9c42e.html