Πάνω από 80.000 πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει στην Ευρώπη μέσω θαλάσσης τις πρώτες έξι βδομάδες του 2016 και πάνω από 400 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Παρά τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, το βαρύ χειμώνα και τις αμέτρητες ταλαιπωρίες που αντιμετωπίζουν κατά την άφιξή τους, περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι τη μέρα συνεχίζουν να διακινδυνεύουν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη.

Μέσα στις πρώτες έξι βδομάδες του 2016 έφτασαν περισσότεροι άνθρωποι απ’ ό,τι τους πρώτους 4 μήνες του 2015. Μεγάλες, συγκριτικά, ροές άρχισαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη κυρίως από τον Ιούλιο του 2015. Η πλειοψηφία των νεοαφιχθέντων τον Ιανουάριο του 2016, σε ποσοστό σχεδόν 58%, ήταν γυναίκες και παιδιά. Ένας στους τρεις ήταν παιδί σε σύγκριση με 1 στους 10 τον Σεπτέμβριο του 2015. Πάνω από το 91% όσων φτάνουν στην Ελλάδα προέρχονται από τις δέκα βασικότερες χώρες προέλευσης προσφύγων, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας, του Αφγανιστάν και του Ιράκ. Ο χειμωνιάτικος καιρός και η τρικυμιώδης θάλασσα δεν αποτρέπουν όσους είναι τόσο απελπισμένοι από το να επιχειρήσουν αυτό το ταξίδι. Έχουν όμως οδηγήσει σε σχεδόν καθημερινά ναυάγια και επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης με περίπου 400 νεκρούς. Όταν φτάνουν, οι περισσότεροι αναφέρουν ότι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους λόγω των συγκρούσεων. Πάνω από το 56% των αφίξεων του Ιανουαρίου στην Ελλάδα προέρχονταν από τη Συρία.

Τα μέτρα για την εξεύρεση λύσης για την κατάσταση στην Ευρώπη δεν είναι μόνο άμεσα εφικτά αλλά έχουν ήδη συμφωνηθεί από τα κράτη και υπάρχει επείγουσα ανάγκη να υλοποιηθούν. Η σταθεροποίηση της κατάστασης είναι ζωτικής σημασίας καθώς και ένα ισχυρό αίτημα των πολιτών. Είναι απαραίτητο να μειωθούν τα επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια. Σε αυτό το πλαίσιο, η ασφαλής πρόσβαση στο άσυλο, μεταξύ άλλων και μέσω της επανεγκατάστασης και της εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους, αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα το οποίο πρέπει να προστατεύεται και να γίνεται σεβαστό.

Η ύπαρξη νόμιμων οδών για πρόσβαση στην Ευρώπη και αλλού είναι σημαντική ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους πρόσφυγες να φτάνουν με ασφάλεια χωρίς να βάζουν τη ζωή τους σε κίνδυνο στα χέρια των διακινητών και να επιχειρούν επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια. Οι νόμιμες αυτές οδοί, όπως τα ενισχυμένα προγράμματα επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους, η οικογενειακή επανένωση, τα ιδιωτικά προγράμματα χορηγιών και οι θεωρήσεις εισόδων για ανθρωπιστικούς λόγους, για λόγους σπουδών και εργασίας, θα πρέπει να τεθούν σε λειτουργία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μετακίνηση των προσφύγων είναι διαχειρίσιμη, ελέγξιμη και συντονισμένη για τις χώρες υποδοχής τους.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) ελπίζει ότι τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., ανταποκρινόμενα σε αυτή την κατάσταση, θα υλοποιήσουν σε ταχύτερους ρυθμούς όλα τα ευρωπαϊκά μέτρα που έχουν συμφωνηθεί μέσα στο 2015. Αυτά περιλαμβάνουν την υλοποίηση των hotspots και της διαδικασίας μετεγκατάστασης εντός της Ε.Ε. (relocation) για 160.000 ανθρώπους  που βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα και την Ιταλία καθώς και του Κοινού Σχεδίου Δράσης Ε.Ε.-Τουρκίας. Χρειάζεται να γίνουν περισσότερα για να ενισχυθεί η ικανότητα υποδοχής στα σημεία εισόδου στην Ευρώπη, ώστε να καταστεί δυνατή με ανθρώπινο και αποτελεσματικό τρόπο η παροχή καταλύματος, βοήθειας, η καταγραφή και ο έλεγχος για λόγους ασφάλειας των ανθρώπων που καταφτάνουν καθημερινά. Αυτό είναι απαραίτητο ώστε να εντοπιστούν όσοι χρήζουν προστασίας, όσοι θα έπρεπε να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες εντός της Ε.Ε. και όσοι δεν πληρούν τα κριτήρια παροχής προσφυγικής προστασίας και για τους οποίους πρέπει να εδραιωθούν μηχανισμοί για την αποτελεσματική και αξιοπρεπή επιστροφή τους. 

Δυστυχώς, κατά τις πρώτες έξι βδομάδες του 2016 σημειώθηκαν επίσης πολλές εξελίξεις στην Ευρώπη, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποιες χώρες δίνουν προτεραιότητα στο να κρατούν πρόσφυγες και μετανάστες έξω από τη χώρα τους αντί να βρουν ρεαλιστικές λύσεις. Από την αρχή του 2016 τα μέτρα για τους συνοριακούς ελέγχους έχουν γίνει πιο αυστηρά σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις της Υ.Α. να  διευρυνθούν οι νόμιμες οδοί που θα δίνουν τη δυνατότητα σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο να έχουν πρόσβαση στο άσυλο, πολλά ευρωπαϊκά κράτη-μέλη στην ουσία μειώνουν τις διαθέσιμες νόμιμες διόδους.

Αναφορικά με τις νομοθετικές εξελίξεις, η Δανία επέβαλε τον Ιανουάριο περιοριστικά μέτρα στην οικογενειακή επανένωση, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες να μπορούν πλέον να κάνουν αίτηση να επανενωθούν με την οικογένειά τους μετά από τρία χρόνια αντί για ένα. Άλλες χώρες εξετάζουν παρόμοια ή ακόμα πιο περιοριστικά νομοθετικά μέτρα  σε μια περίοδο που οι ευρωπαϊκές χώρες χρειάζεται να βελτιώσουν τις νόμιμες και ασφαλείς οδούς πρόσβασης στην οικογενειακή επανένωση και ως εκ τούτου να καταπολεμήσουν τα δίκτυα διακίνησης.

Προσφάτως βλέπουμε διαδοχικές ανακοινώσεις εθνικών μέτρων σε μια προσπάθεια να καταστήσουν λιγότερο ελκυστική κάθε χώρα από την γείτονά της. Αυτό υπογραμμίζει την τεράστια ανάγκη για μια αποτελεσματική ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή ανταπόκριση. Τα προβλήματα δε μπορούν απλά να μετατεθούν από μια χώρα σε μια άλλη. Η εξίσωση προς τα κάτω δεν βοηθάει κανέναν.

Η Υ.Α. αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες λόγω του σημαντικού αριθμού των αφίξεων αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών. Είναι σαφές ότι τα κράτη έχουν κυριαρχικό δικαίωμα να διαχειρίζονται τα σύνορά τους. Παρ’ όλα αυτά, αυτό πρέπει να συνάδει με την εθνική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομοθεσία. Πρέπει να ληφθεί υπόψη η ενδεχόμενη καταστροφική επίπτωση των μεμονωμένων μέτρων και πρακτικών πάνω στα δικαιώματα και τις ζωές των προσφύγων.

Οι αυξανόμενες πράξεις βίας και προκατάληψης θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ευημερία προσφύγων και αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη. Οικογένειες προσφύγων, σπίτια και χώροι λατρείας γίνονται στόχος εγκλημάτων μίσους που υποκινούνται από την ξενοφοβία και τις  προπαγανδιστικές εκστρατείες που βασίζονται στο φόβο. Αυτά τα εγκλήματα μίσους ποικίλλουν, από σωματικές επιθέσεις και βανδαλισμούς, εμπρησμούς, μέχρι και ακόμα πιο κακόβουλα περιστατικά, όπως όταν είχαν βαφτεί με αίμα οι τοίχοι ενός τζαμιού και είχε τοποθετηθεί το κεφάλι ενός γουρουνιού στην πόρτα του.

Ορισμένες χώρες μπορεί να εδραιώσουν πολιτικές για την κατάσχεση χρημάτων και τιμαλφών από αιτούντες άσυλο με σκοπό να μειωθούν τα έξοδα παροχής κοινωνικής πρόνοιας. Τέτοιου είδους μέτρα φέρουν από μόνα τους τεράστιο κόστος και έχουν ως αποτέλεσμα να υποκινούν το φόβο και τις διακρίσεις.  

Είναι κρίσιμο να υπάρξουν γρήγοροι και σε βάθος υποστηρικτικοί μηχανισμοί για την ένταξη των ανθρώπων στις χώρες που δέχονται τους μεγαλύτερους αριθμούς προσφύγων, μεταξύ άλλων στη Γερμανία και τη Σουηδία, ώστε να εξαλειφθεί ο φόβος και η ξενοφοβία και να εδραιωθούν ξανά οι κοινές ευρωπαϊκές αρχές της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πάνω στις οποίες ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

« Επιστροφή